حمیدرضا عرب | استقلال و پرسپولیس یا موش آزمایشگاهی؟!

انتخاب تنها دو تیم برای واگذاری به بخش خصوصی شبهه‌برانگیز است. چرا فقط استقلال و پرسپولیس؟! دلیل اینکه تنها دو تیم بزرگ پایتخت مورد توجه سازمان خصوصی‌سازی و متولیان این حوزه قرار گرفته‌اند چیست؟ آیا محدود شدن دایره تیم‌های واجد شرایط برای واگذاری، نشان دهنده اوضاع خوب مالی آن دسته از تیم‌هایی است که تمایلی برای ورود به این عرصه ندارند یا این فرآیند را باید یک مزیت بزرگ برای سرخابی‌ها دانست در راه بهتر شدن اوضاع مالی‌شان نسبت به این تیم‌ها که اگر چنین است چرا مشتری پروپاقرص و دست به نقدی یافت نمی‌شود؟! پس از تایید نشدن صلاحیت متقاضیان خرید باشگاه پرسپولیس در مزایده سوم، همگان به دنبال یافتن دلایل رد صلاحیت افراد و شرکت‌هایی بودند که می‌خواستند پرسپولیس را در تملک خود درآورند. موضوع مهمی هم بود. باید برای افکار عمومی روشن می‌شد که چرا و به چه دلیل متقاضیان رد صلاحیت شده‌اند. ادله‌ای که مطرح شد کاملا سازمان خصوصی‌سازی و نهاد‌های مرتبط با تایید صلاحیت شرکت‌کنندگان را محق می‌کرد که آنها را ازدایره واجدین شرایط خارج کنند. مجادله‌ای نیست. آنها که واجد شرایط نیستند نباید مالک استقلال و پرسپولیس باشند اما ضرورت یافتن پاسخ این پرسش که اساسا به چه دلیل اصرار می‌شود که فقط استقلال و پرسپولیس به بخش خصوصی واگذار شوند، نیز اجتناب‌ناپذیر جلوه می‌کند. آیا رویکرد افزایش توان فنی و اقتصادی این دو باشگاه است؟ اگر هست چرا برای دیگر باشگاه‌هایی که همواره در مضیقه مالی و اقتصادی بوده‌اند چنین برنامه‌ای لحاظ نمی‌شود. چرا باشگاه نفت مسجد سلیمان که از داشتن حقوق اولیه تیمداری محروم است یا دیگر باشگاه‌ها که با مشکلات عدیده مالی مواجه‌اند از این ویژگی برخوردار نمی‌شوند؟ بی‌توجهی به این دست باشگاه‌ها درحالی که ادعا می‌شود با واگذاری به بخش خصوصی وضعیت اقتصادی رو به بهبود می‌گذارد، به منزله نابودی تیم‌های فرودست است. فردا اگر وضع معیشتی استقلال و پرسپولیس به دنبال واگذاری بهبود یابد این قبیل تیم‌ها می‌توانند به نگاه نابرابر و ناعادلانه‌ای که میان سیاسیون وجود دارد، اعتراض کنند اما انگار قرار نیست اتفاق شاقی رخ دهد و اوضاع مالی استقلال و پرسپولیس با واگذاری بهبود یابد به این دلیل که هیچ یک از تیم‌های حاضر در فوتبال به دنبال اعلام طرح واگذاری استقلال و پرسپولیس اعتراضی نکرده‌اند. اینجا می‌شود به پاسخ‌های روشنی رسید. احتمالا و یا قطعا با واگذاری استقلال و پرسپولیس وضعیت اقتصادی تیم‌ها بسیار مبهم خواهد شد که اگر جز این بود پس از اعلام واگذاری استقلال و پرسپولیس بسیاری از باشگاه‌ها به سازمان خصوصی‌سازی و نهاد‌های دیگر دولت اعتراض می‌کردند و خواستار فروش امتیاز تیم‌های‌شان به بخش خصوصی می‌شدند.
در این میان تیم‌های بزرگ صنعتی نیز رغبتی به واگذاری نشان نداده‌اند که این دیدگاه ابهام‌ها را در راه واگذاری استقلال و پرسپولیس بیشتر می‌کند. امروز باید قدری وسیع‌تر و دقیق‌تر به این پرسش نگریست که چرا علاوه بر تیم‌های فرودست و ندار، باشگاه‌های بزرگ صنعتی میلی برای ورود به این عرصه نداشته‌اند. باشگاه‌های سپاهان، تراکتورسازی، ذوب‌آهن و فولاد خوزستان که به‌عنوان غول‌های بزرگ صنعتی محسوب می‌شوند، هرگز برای ورود به این عرصه اعلام آمادگی نکرده‌اند که شاید این بی توجهی ناشی از نامفهوم بودن روند واگذاری و نامشخص بودن نتیجه است. مدیران این باشگاه‌ها اساسا دلیلی برای واگذاری زیرمجموعه خود نمی‌بینند و هیچ اهتمام و انگیزه‌ای نیز از سوی دولت وجود ندارد؛ به این سبب که تکلیف تیم‌ها مشخص است و نظام اقتصادی محکم و استواری برای‌شان تعریف شده است. بی‌شک اگر استقلال و پرسپولیس هم به کارخانه‌های بزرگ تولیدی مانند فولاد، ذوب‌آهن و شرکت‌های تولیدی مانند تراکتورسازی و حتی گروه‌های صنعتی ایران‌خودرو و سایپا وصل بودند و از بودجه‌های دولتی این دو باشگاه ارتزاق می‌کردند اکنون انگیزه‌ای برای واگذاری‌شان نبود. کدام عقل سلیمی باشگاه‌هایی را که به منابع بزرگ مالی متصلند وارد ورطه خصوصی‌سازی می‌کند؟
دولت به‌عنوان متولی اول باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس باید پیش از واگذاری، نتیجه انتقال این تیم‌های بزرگ را بررسی و واکاوی کند. احتمالا با واگذاری، این دو تیم شریط اقتصادی مطلوبی نخواهند داشت و پیش‌بینی‌ها نیز همین است. باشگاه‌هایی که از حقوق اولیه خود نظیر حق پخش، کپی‌رایت و مارکتینگ‌هایی از این دست محروم هستند چگونه می‌توانند منبع پول‌سازی برای سرمایه‌گذاران خود باشند؟ اگر دولت انگیزه‌ای برای واگذاری استقلال و پرسپولیس به شرکت‌های سودآور و مستقل ندارد، اگر میلی به انتقال این باشگاه‌ها به شرکت‌ها و کارخانه‌های صنعتی نیست ابتدا و در قدم اول باید وضعیت حق پخش این باشگاه‌ها مشخص شود و بعد از اینکه درآمد حاصله سالیانه از این راه تعیین و سازمان صداوسیما مکلف به پرداخت تمام حقوق باشگاه‌ها گردید آنگاه باید واگذاری انجام شود تا برای آنها که این رقم عظیم را برای خرید دو باشگاه تامین می‌کنند سودآوری کافی نیز به همراه داشته باشد.

شکاف بین موافقان و مخالفان واگذاری سرخابی‌ها در مجلس
این واگذاری پر حرف و حدیث!

پیش‌بینی اینکه واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس تا این اندازه طول بکشد، کار سختی نبود! زیرساخت‌های لازم برای واگذاری این دو باشگاه و مقدماتی که فراهم کردن آنها مدت‌ها طول می‌کشید، یکی از پیچیده‌ترین مقوله‌های ممکن را پیش روی دو باشگاه و وزارت ورزش قرار می‌داد. با وجود همه قول و قرارهایی که بابت درآمدزایی باشگاه‌ها داده می‌شد اما باز هم چنین سرمایه گذاری کلانی از دید اقتصادی کار به صرفه‌ای نبود. با این حال باز هم کسانی بودند که برای ورود به چنین معاملاتی زیاد به فکر صرفه اقتصادی نباشند.
علاوه براین حرف و حدیث‌هایی از علاقه نداشتن وزارت ورزش به واگذار شدن این دو باشگاه و پیشنهاد نمایندگان مجلس برای اداره آنها به‌صورت اجاره‌ای تا طرح دو فوریتی برای لغو شدن مزایده چهارم و رد صلاحیت‌هایی که شائبه‌هایی ایجاد کرده است. برخی هم به شکل بدبینانه مزایده سوم را پای حذف گزینه‌های زاویه‌دار با دولت دانستند تا در مزایده بعدی گزینه اصلی از پشت پرده خارج شده و پا پیش گذارد.
بعد از آنکه مزایده سوم هم به نتیجه نرسید، کم‌کم زمزمه‌هایی درباره لغو مزایده چهارم و اجاره باشگاه‌ها از سوی رییس هیات‌مدیره باشگاه استقلال مطرح شد. او اصرار داشت که طرح دو فوریتی‌اش را مبنی بر لغو مزایده چهارم به مجلس تحویل خواهد داد، در حالی که مجلسی‌ها نظر دیگری داشتند و از مغایرت این طرح با مصوبات مجلس گفته‌اند.

طرح دو فوریتی، خلاف مصوبه مجلس است
بعد از صحبت‌های نجف نژاد درباره ارائه طرحی دو فوریتی برای لغو مزایده چهارم، حسن زمانی، رییس کارگروه نظارت بر واگذاری استقلال و پرسپولیس، این خواست رییس کمیسیون ورزش را مغایر مصوبه‌های گذشته می‌داند: «ارائه این طرح به مجلس برای جلوگیری از واگذاری این باشگاه‌ها به بخش خصوصی خلاف مصوبه مجلس است چون مجلس سال گذشته واگذاری این دو باشگاه به بخش خصوصی را مصوب کرده و حتی تعدادی از نمایندگان به خاطر تاخیر به وجود آمده، وزیر ورزش را به کمیسیون ورزش فرا خواندند. جو کلی مجلس مخالف این است که سرخابی‌ها در اختیار دولت باشند. البته در این باره گفته شده که به‌دنبال این طرح هستند تا آن را آماده کنند اما هنوز چیزی به مجلس ارائه نشده است اما شاید صحبت‌های آقای نجف‌نژاد در رابطه با این باشد که بخواهند تسهیلات جدیدی را برای فروش این دو باشگاه در نظر بگیرند. پس مطمئنا این طرح نیز به مرحله اجرایی و عملی نخواهد رسید.»

مزایده لغو هم نشود، به تعویق می‌افتد!
بعد از صحبت‌هایی که زمانی درباره مغایرت طرح دو فوریتی نجف نژاد برای لغو مزایده چهارم ارائه داده، رییس فراکسیون ورزش مجلس و رییس هیات‌مدیره باشگاه استقلال، این بار موضوع تأخیر مزایده را مطرح کرده و اصرار دارد که به هر ترتیبی شده اجازه نخواهد داد که مزایده چهارم در تاریخ 29 اردیبهشت برگزار شود! او در واکنش به صحبت‌های مسوولان خصوصی‌سازی که گفته‌اند مزایده لغو نمی‌شود، می‌گوید: «مطمئن باشید که این طرح دوفوریتی با بیش از 150 امضا تقدیم هیات رییسه مجلس می‌شود و رای می‌آورد. به هیچ وجه اجازه نمی‌دهیم که مزایده چهارم در تاریخ 29 اردیبهشت برگزار شود و حداقل این است که آن را به تعویق می‌اندازیم. به دوستانی که خواستار سهام این باشگاه هم هستند، می‌گویم که برنامه‌ریزی شان برای 29 اردیبهشت نباشد چون این مزایده لغو خواهد شد. مجلس تصمیمش را گرفته که طرح جدیدی را برای واگذاری سرخابی‌ها ارائه کند و طبق مکانیزم متفاوتی پیش برویم. طرحی که من از آن صحبت می‌کنم، واگذاری به خودروسازان نیست. ما مکانیزم جدیدی را تعریف خواهیم کرد که طبق آن پیش خواهیم رفت.»

100 میلیارد درآمد سرخابی‌ها بعد از خصوصی‌سازی؟!

یکی از منطقی‌ترین دلایلی که بحث واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس را با ابهام رو به رو می‌کند، همین درآمدزایی باشگاه‌هاست. سوال این است که باشگاه‌هایی که تمام هزینه‌های خود را از محل بودجه‌ای تأمین می‌کنند که از سوی وزارت ورزش تعیین شده، چطور می‌‌خواهند بعد از واگذاری، هزینه‌های خود را تأمین کنند؟ این یکی از نکات قابل تأملی است که هرچند دیر اما یکی از موارد زمینه‌ساز طرح دو فوریتی لغو مزایده چهارم شده.
نگاه خوش‌بینانه برخی مجلسی‌ها به درآمدزایی باشگاه‌ها آن‌ هم با سابقه‌ای که پرداخت حق کپی رایت و حق پخش تلویزیونی به جای گذاشته، در نوع خود عجیب و قابل تأمل است! حسن زمانی، رییس کارگروه نظارت بر واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس با طرح این موضوع که با نگاه به بعد اقتصادی، بعد از واگذاری این دو باشگاه هر کدام از آنها ظرفیت این را دارندکه در صورت مدیریت صحیح 100 میلیارد تومان درآمدزایی داشته باشند!
او در همین رابطه می‌گوید: «ما درمجلس روی این دو موضوع مهم دست گذاشته‌ایم و شک نکنید که بعد از واگذاری پرسپولیس و استقلال به بخش خصوصی برای کمک به درآمدزایی این باشگاه‌ها این دو مورد را به‌صورت جدی دنبال خواهیم کرد. صداوسیما سالانه 200 میلیارد تومان از تولید برنامه‌های ورزشی تا آگهی‌های پخش شده در قبل و بعد مسابقات درآمد دارد ما معتقدیم که حداقل 80 درصد از این مبلغ سهم فوتبال و به‌خصوص این دو باشگاه است که باید پرداخت شود. برای سال آینده اگر خود صداوسیما در مورد پرداخت حق پخش توافق کرد که هیچ اما اگر به همین صورت فعلی بنای آنها بر ندادن حق پخش باشد مجلس، صداوسیما را ملزم خواهد کرد که این مبلغ پرداخت شود یا دولت یک ردیف بودجه جداگانه برای این موضوع در نظر بگیرد. موضوع کپی‌رایت هم که یکی از آیتم‌هایی هست که باشگاه‌ها برای درآمدزایی روی آن حساب باز می‌کنند که آن نیز پیگیری می‌شود چون کسی که باشگاه را خریداری می‌کند به هیچ‌وجه اجازه نخواهد داد نحوه استفاده از برند و محصولاتش مورد سوءاستفاده قرار بگیرد.»

تکلیف مزایده چهارم چه می‌شود؟ ‌

با صحبت‌های ضد و نقیضی که درباره مزایده چهارم برای واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس مطرح می‌شود، معلوم نیست بالاخره این مزایده برگزار می‌شود یا نه!؟ شکاف ایجاد شده بین موافقان و مخالفان واگذاری این دو باشگاه در مجلس، به ایجاد کشمکشی میان آنها انجامیده که برگزاری این مزایده و در کل واگذاری دو باشگاه را با اما و اگر همراه می‌کند. بعد از شکست در سه مزایده قبلی مردم به مزایده چهارم خوش‌بین نیستند اما رییس کارگروه نظارت مجلس بر واگذاری سرخابی‌ها تصور دیگری دارد. عده‌ای مثل زمانی، رییس کارگروه نظارت بر واگذاری دو باشگاه معتقدند که با توجه به متقاضیانی که در مزایده سوم برای دو باشگاه بوده‌اند، مزایده چهارم به احتمال بالای 90 درصد موفق خواهد بود اما عده‌ای هم هستند که مثل نجف‌نژاد این مزایده را به صلاح نمی‌دانند و اعتقاد دارند که واگذاری دو باشگاه باید با مکانیزم جدیدی انجام شود! اینکه واگذاری دو باشگاه پرطرفدار مثل پرسپولیس و استقلال به این سادگی میسر نمی‌شود و نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم است، موضوع جدیدی نیست که به فکر مسوولان مربوطه نرسیده باشد. به همین خاطر این سوال مطرح می‌شود که آیا واقعاً مسوولان نمی‌توانستند زودتر به فکر ایجاد مکانیزم جدید برای واگذاری دو باشگاه بیفتند؟ حتماً باید سه مزایده برگزار می‌شد تا به این نتیجه برسند که واگذاری این دو باشگاه نیازمند زمان است و به مکانیزم‌های جدید نیاز دارد؟

سرخابی‌ها به خودروسازان واگذار می‌شوند؟

نادر قاضی‌پور عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در جمع خبرنگاران در خصوص واگذاری دو تیم استقلال و پرسپولیس به خودروسازان سایپا و ایران‌خودرو می‌گوید: «این واگذاری باعث می‌شود مردم به این دو شرکت رنگی نگاه کنند که در کنار به وجود آوردن حاشیه‌ها برای دو باشگاه رکود سنگینی را نیز برای دو شرکت خودروساز به همراه خواهد داشت و حاشیه‌های حال حاضر دو باشگاه را نیز بیشتر می‌کند و از طرف دیگر خصوصی‌سازی واقعی محقق نخواهد شد. لذا کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی مخالف واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به سایپا و ایران‌خودرو است.»

اجاره دادن باشگاه‌ها امکان‌پذیر نیست

بعد از شکست مزایده سوم سیدهادی حسینی سخنگوی فراکسیون ورزش، اجاره این دو باشگاه را به بخش خصوصی پیشنهاد کرد. موضوعی که حسن زمانی، رییس کارگروه نظارت مجلس بر واگذاری پرسپولیس و استقلال آن را رد می‌کند. او در این رابطه می‌گوید: «اجاره دادن این دو باشگاه فقط یک نظریه است و مسلما این نظریه اجرایی نیست الان که مشتری برای آنها وجود دارد، این موضوع به صلاح نیست. نکته مهم دیگر هم این است که مجلس فقط اجازه واگذاری از طریق مزایده را به دولت داده است و هر روشی غیر از این قطعا با مخالفت مجلس همراه
 خواهد بود.»