نگاه روز | امیر قلعه‌نویی و لذتِ حذف در فوتبالِ کوتاه-مدت

آنان خواهانِ برکناریِ امیر قلعه‌نویی هستند. این «آنان» را فقط بخشی از هوادارانِ استقلال تشکیل نمی‌دهند. برخی روزنامه‌نگارانِ ورزشیِ برجسته هم برکناریِ قلعه‌نویی را بهترین تصمیمِ ممکن برای تحولِ فنیِ استقلال می‌دانند. فوتبالِ ایران، در جامعه‌یی به زیستِ خود ادامه می‌دهد که از سوی برخی جامعه‌شناسان، عنوانِ «جامعه‌ی کوتاه-مدت» را پیدا کرده است. امیر قلعه‌نویی در جامعه‌یی که «لذتِ حذف» در آن فراگیر است؛ از معدود مربیانِ ایرانی است که در لیگ برتر، از هیچ مدیری حکمِ اخراج نگرفته است. فقط جام‌ها نیستند که به قلعه‌نویی اتوریته و قدرتِ تسلط به بازیکنان را داده‌اند؛ بلکه تجربه نکردنِ برکناری از سرمربیگری باشگاه‌ها در طولِ 10 سال نیز قلعه‌نویی را به یک مربیِ متمایز از همکاران‌ِ ایرانی‌اش تبدیل کرده است. یک طیف از کسانی که خواهانِ برکناریِ قلعه‌نویی هستند؛ به مسیر و چگونگیِ رسیدنِ قلعه‌نویی به اتوریته و جایگاهِ امروزش نقد دارند.

اندی راکسبورگ در سال 2008 در یک گفت و گو از آلکس فرگوسن پرسید: «به مربیانِ جوان که تازه دارند در سطحِ بالا فعالیت می‌کنند، چه توصیه‌یی دارید؟» فرگوسن پاسخ داد: «مهمترین چیز این است که مربیانِ جوان در سالهای ابتداییِ کارشان باید شانس داشته باشند.» تاکید فرگوسن روی این نکته است که در فوتبالِ رقابتیِ امروز، مربی اگر در سالهای نخستِ کارش خوش شانس نباشد و نتایج خوب نگیرد؛ به تیم‌های خوب راه نخواهد یافت. مورینیو در پورتو را می‌توانیم به یاد بیاوریم. اگر پورتو در سال 2004 آن گل دقیقه 90 را در اولدترافورد، روی اشتباهِ گلرِ یونایتد نزده بود و دستِ آخر قهرمان اروپا نمی‌شد؛ چه بسا چلسی سراغِ مورینیو نمی‌فت و «مورینیو»ی امروز، مورینیوی دیگری بود.

امیر قلعه‌نویی در سالهای ابتداییِ مربیگری‌اش نتایج بدی نگرفت و در نخستینِ سالِ حضور در استقلال(1383-1382) نتایج خیلی خوبی ثبت کرد، اما برخی فعالانِ رسانه‌یی بر این باورند که فاکتورهایی غیر از مسائل فنی، همواره به قلعه‌نویی کمک کرده تا تیم‌اش را به صدر جدول یا نزدیکِ صدر جدول برساند. این طیف متاثر از این باورشان، «لذتِ حذف» را در برکناریِ امیر قلعه‌نویی جستجو می‌کنند. طیفِ دوم اما: برخی هواداران استقلال و برخی فعالانِ رسانه‌یی که نمایشِ فنی و نتایج استقلال از نیم‌فصلِ دوم فصلِ گذشته تا امروز را ضعیف می‌دانند و به درستی هم دست روی این ضعفِ یک ساله گذاشته‌اند.

امیر قلعه‌نویی در بازی با پرسپولیس مقصرِ اصلیِ شکستِ تیم‌اش بود. تغییراتِ اساسی در شکلِ بازیِ پرسپولیس، از دقیقه 60 آغاز شد و قلعه‌نویی زمانی به این تغییرات واکنش نشان داد که پرسپولیس گل دوم را هم زده بود و 5 دقیقه به پایان وقت قانونی مانده بود. باشگاهِ استقلال می‌تواند قلعه‌نویی را برکنار کند و یک مربی خارجی استخدام کند. یا اینکه از میانِ چند گزینه‌ی داخلی، یک نفر را انتخاب کند. در این صورت چه بسا در همین فصل تغییراتِ مثبت در استقلال ایجاد شود؛ اما برکنار کردنِ قلعه‌نویی در جامعه‌ی کوتاه-مدت و فوتبالِ کوتاه-مدت ایران، پی‌آمدهای منفی هم خواهد داشت: اگر استقلال-در هر زمان- با سرمربی‌ِ تازه‌اش به بن‌بست برسد، آن وقت یکی از آلترناتیو‌ها امیر قلعه‌نویی است که آخرین بار با حکمِ اخراج باشگاه را ترک کرده بود. چنین مربی‌ای در فوتبالِ کوتاه-مدت و بازیکن-محورِ ایران، اتوریته‌ی گذشته‌اش را ندارد. حفظِ امیر قلعه‌نویی تا پایانِ فصلِ جاری، نه برای ارج گذاشتنِ زحمات چندین ساله‌ی او در استقلال؛ بلکه برای کم کردنِ بارِ پی‌آمدهای منفیِ احتمالی در اینده‌ی باشگاهِ استقلال، ضروری به نظر می‌رسد.

در فوتبالِ کوتاه-مدت و بازیکن-محورِ ایران، بسیار دشوار است پیدا کردنِ مربی‌ای که –از راه درست و شایسته یا از راهِ ناشایست-حدود 10 سال در لیگ برتر فعالیت کند و هرگز حکم برکناری دریافت نکرده باشد و در اغلبِ فصل‌ها در حوالیِ صدر جدول بوده باشد. باشگاهِ استقلال می‌تواند نخستین حکمِ اخراجِ قلعه‌نویی در تمامِ این سالها را به او بدهد. و می‌تواند مقابل انجامِ این کار مقاومت کند. استقلال اگر این فصل را با امیر قلعه‌نویی، با رنج و سختی به پایان برساند(هرچند شرایط جدول نشان می‌دهد که استقلال می‌تواند پایانِ خوش هم داشته باشد) و بعد در تابستان قلعه‌نویی بدونِ دریافت حکمِ اخراج، با استقلال قطعِ همکاری کند؛ باشگاه استقلال و امیر قلعه‌نویی، به یک پیروزیِ استراتژیک در افقِ بلندمدت رسیده‌اند؛ آن هم در فوتبالی که تاریخ و مناسبات اجتماعی و کاریِ آن نشان می‌دهد یک فوتبالِ کوتاه-مدت و بازیکن-محور است و باشگاه‌های پرهوادار در روزهای سخت به پشتِ سرشان نگاه می‌کنند و مربیان قبلی و نمادهای قبلیِ خود را جستجو می‌کنند. و لذتِ حذفِ مربیِ کنونی را با لذتِ بازگرداندنِ یکی از مربیانِ قدیمی همراه می‌کنند.

فرزاد حبیب‌الهی / هفته‌نامه تماشاگران