نگاه روز | فوتبال دفاعی یا هجومی مهمترین پرسش نیست / نگرانی از قفل شدن پاها

فرزاد حبیب‌الهی/روزنامه‌نگار | «از دقیقه‌ی 70 به بعد احساس می‌کردم حریف‌مان ارژانتین است، نه قطر». این فقط حسِ یکی از روزنامه‌نگارانِ ورزشی به حملاتِ قطر در دقایق پایانی بازی با ایران نبود. کاربران بسیاری در شبکه‌های اجتماعی فشار قطر در دقایق پایانی، بازی با آرژانتین را به یادشان آورد. عددهای تکراریِ مالکیت توپ در هر 15 دقیقه از نیمه اول: 51 و 49. در پانزده دقیقه‌ی اول و سوم قطر به 51 درصد مالکیت توپ رسید و در 15 دقیقه دوم، ایران به این عدد رسیده بود: تعادل در بازی با توپ. گل دقیقه 52 سردارآزمون در پایین آمدنِ مالکیت توپ ایران موثر بود. پس از این گل، مقابل حریفی که در استانه‌ی حذف از تورنمنت بود، عقب کشیدیم. و متوسط مالکیت توپِ ما از 46 تا 75 به حدود 30 درصد رسید. در 15 دقیقه‌ی پایانی اما در کنترل توپ بهتر شدیم و به حدود 45 درصد مالکیت توپ رسیدیم؛ زمانی که سه تعویضِ کیروش انجام شده بود.

صفت‌ها مهم می‌شوند: دفاعی یا هجومی؟

عقب کشیدن ایران پس از گل سردار آزمون باعث شد بسیاری صفت «دفاعی» را برای توصیفِ بازی ایران مقابل قطر استفاده کنند. علی پروین گفته: «فکر می‌کردم حداقل دو تا را به قطر می‌زنیم». یکی از بازیکنان سابق تیم ملی حتا بازی ایران را شرم-آور توصیف کرد. ایران اما نسبت به بازی اول، تغییر اساسی در گرایشِ بازی داشت. در بازی اول هافبک‌های کناری ایران نزدیک به لبِ خط بازی می‌کردند و دور از قوچان‌نژاد. به ندرت پرس را از یک سوم دفاعی بحرین آغاز می‌کردیم و ارتباط هافبک‌ها و مهاجم مرکزی مناسب نبود. مقابل قطر اما هافبک‌های کناری، از لب خط فاصله می‌گیرند و نزدیک به سردار ازمون بازی می‌کنند، پرس پرفشار را از یک سوم دفاعی قطر آغاز می‌کنیم و سرانجام از همین راه گل می‌زنیم. تیموریان که پشتیبانِ دژاگه و حاج‌صفی و شجاعی و سردار آزمون در پرس است، تکل می‌زند و همکاری دژاگه و سردار آزمون، ما را به گل می‌رساند.

تغییر گرایش، با یک ترکیب ثابت

این یک پوئن بزرگ در تیم ملی است: ایران تنها با یک تغییر در ترکیب اصلی، می‌تواند تغییر اساسی در گرایش بازی‌اش ایجاد کند. سردار ازمون جای قوچان‌نژاد را می‌گیرد. سیستم پایه هم همان 3-3-4 است، اما گرایش بازی ایران با تغییر شرح وظایف بازیکنان، از حالت دفاعی به تهاجمی تغییر می‌کند. هافبک‌های کناری به مهاجم مرکزی نزدیک می‌شوند، تیموریان در فشار اوردن به مدافعان قطر پشتیبان نیروهای هجومی می‌شود و نکونام که اغلب به خاطر کند کردن ریتمِ حملات ایران نقد می‌شود؛ نیمی از پاس‌هاش را رو به جلو می‌دهد. مجموعه‌ی همین برنامه‌ها و بازی پرفشار نیمه‌ی اول نبود که استهلاکِ بدنیِ بازیکنان ایران مقابل قطر را بالا برد و در نیمه دوم بسیاری را یادِ فشار دقایق پایانی بازی با آرژانتین انداخت؟

از بوسنی تا قطر

فشار دقایق پایانی بازی با آرژانتین، بیشتر روانی بود تا فیزیکی. شوقِ گرفتنِ یک امتیازِ تاریخی از تیمی که مسی و ایگواین و دی‌ماریا را در ترکیب خود داشت، فشار روانی شدیدی برای ما ایجاد کرده بود. در جام جهانی افت شدید بدنی بازیکنان ایران، از بازی سوم آغاز شد؛ زمانی که ادین ژکو گل اول را به ایران زد و پاهای سنگینِ هافبک‌های ایران، توان ایجاد تغییر در روند بازی را نداشتند. اکنون در جام ملتهای اسیا در دقایق پایانی دومین بازی، خستگی شدت می‌گیرد. مجید جلالی طراح اصلی نامه‌ی معروف کانون مربیان در روزهای جام جهانی دو هفته پیش گفته بود: «من نگرانِ بازیِ سوم تیم ملی هستم. در 8 روز باید سه بازی انجام بدهیم و اگر کار برای صعود گره بخورد، در بازی سوم شاید به مشکل بخوریم». هومن افاضلی هم از معدود مربیانی بود که از شرایط بدنی بازیکنان ایران ابراز نگرانی کرد: «در نیمه دوم دیدیم که تیم کمی خسته شده بود و این کمی نگران‌کننده است».

پرسش‌های تازه

زمانِ آماده‌سازی برای جام ملتها کمتر از زمانی بود که کیروش پیش از جام جهانی داشت. متناسب با همین تفاوت زمانی، چه بسا افت بدنی بازیکنان ایران زودتر شدت بگیرد. همچنان در رسانه‌ها پرسش‌ اصلی این است: «با فوتبالِ دفاعی می‌توانیم به فینال برسیم یا قهرمان اسیا بشویم؟» در مقیاس جام ملتها، اگر ژاپن را کنار بگذاریم، ایران از نظر سازماندهی و تاکتیکی یکی از بهترین‌هاست. تیمِ کیروش هم با گرایش دفاعی و هم با گرایش تهاجمی توانِ پیش رفتن دارد، اما پرسشِ دیگر می‌تواند این باشد: «تیمی که متوسط سن سه هافبک میانی‌اش، نکونام و تیموریان و شجاعی، 32 سال است، می‌تواند بدونِ استراحت دادن به این بازیکنان تا مراحل پایانی پیش برود؟» پرسش دیگری هم می‌تواند در کار باشد: «تیمی که هجومی بازی کردن‌اش در نیمه اولِ بازی دوم، افت شدید بدنی در نیمه دوم را در پی دارد؛ در بازیهای حذفی تا چه اندازه می‌تواند پرفشار بازی کند؟»

کارلوس کیروش اکنون با یک معادله پیچیده روبروست: از یک سو باید بهترین ترکیبِ ممکن را برای پیروزی مقابل امارات به زمین بفرستد تا از رویارویی با ژاپن جلوگیری کند و از سوی دیگر اگر بهترین ترکیبِ ایران موفق به شکست امارات نشود، با یک تیمِ فرسوده، به ژاپن خواهیم رسید. کیروش چه بسا به این فکر کند که در صورت اول شدن در گروه سه، در یک چهارم نهایی به چند بازیکن کلیدی‌اش استراحت بدهد. چهار سال پیش با نکونام 30 ساله و تیموریان 28 ساله پا به پای کره جنوبی تا دقیقه 105 پیش رفتیم. حالا ایران یکی از بهترین ترکیب‌های خط میانی در جام ملتها را دارد؛ نکونام و تیموریان و شجاعی و دژاگه از نظر فنی و تجربه بازیهای ملی از بهترین‌های تورنمنت هستند. اما نکونام و اندو روی هم 66 سال سن دارند و روژه‌ی بزرگ کیروش پایین اوردن شیب افت بدنی چهار بازیکن بزرگ خط میانی اش است. شاید کیروش در بازی سوم برای داشتن تیمی اماده در مراحل حذفی، دست به ریسک بزند.