شمارش‌معکوس برای آغاز جام ملت‌های قاره‌کهن در استرالیا آغاز شده و 16 تیم حاضر در شانزدهمین دوره این رقابت‌ها آخرین مراحل آماده‌سازی خود را پشت‌سر می‌گذارند تا 19 دی‌ماه(9 ژانویه) با دیدار میزبان و کویت در ملبورن، این مسابقات رسماً آغاز شود.
نگاهی اجمالی به تاریخچه جام ملت‌های آسیا و 15 دوره برگزاری این رویداد داشته‌ایم که در در ادامه می‌خوانید:
جام یکم؛ جام‌کهن در قاره‌کهن
سال 1956 و 4 سال پیش از برگزاری نخستین دوره جام ملت‌های اروپا، هنگ‌کنگ میزبان جام یکم ملت‌های آسیا بود. این رقابت‌ها با حضور تیم‌های کرهجنوبی، هنگ‌کنگ، ویتنام (جنوبی) و رژیم اشغالگر قدس و به صورت دوره‌ای از یکم تا پانزدهم سپتامبر آن سال برگزار شد. کرهایها در پایان این جام با 2 پیروزی و یک تساوی و کسب 5 امتیاز (برای تیم برنده 2 امتیاز منظور می‌شد) قهرمان شد. این تیم در دیدار نخست برابر میزبان به تساوی 2 بر 2 رسید و دومین دیدارش را مقابل رژیم اشغالگر قدس با برتری 2 بر یک به پایان رساند. کره جنوبی در دیدار پایانی‌اش با حساب 5 بر 3 ویتنام را شکست داد تا نخستین فاتح جام ملت‌های آسیا لقب بگیرد. استادیوم دولت در هنگ‌کنگ، نخستین ورزشگاه میزبان جام ملت‌های آسیا بود. وو سانگ وون هم با 3 گل، به عنوان بهترین گلزن تیم قهرمان آسیا شناخته شد. در نخستین دوره جام ملت‌های آسیا رژیم صهیونیستی به مقام دوم رسید و هنگ‌کنگ و ویتنام هم سوم و چهارم شدند.
جام دوم؛ جام باز هم به کام کرهایها
کرهجنوبی برای دفاع از عنوان قهرمانی‌اش، میزبانی دومین دوره جام ملت‌های آسیا را به دست آورد. این مسابقات هم با حضور 4 تیم از 14 تا 23 اکتبر 1360 دراستادیوم هیوچنگ سئول برگزار شد. در این جام تیم جمهوری خلق چین جانشین هنگ‌کنگ شده بود اما در نهایت کرهجنوبی موفق شد قهرمانی‌اش را تکرار کند. کرهایها این بار در دیدار نخست به ویتنانم 5 گل زدند و در این بازی را با حساب 5 بر یک به پیروزی رسیدند. آنها در دیدار دوم با حساب 3 بر صفر و با درخشش چو یون اوک، رژیم اشغالگر قدس را از پیش رو برداشتند. کرهجنوبی در دیدار سوم هم با تک گل مون جونگ سیک چین را شکست داد تا مقتدرانه دومین جام قهرمانی قاره پهناور را هم به دست آورد.
چو یون اوک در پایان این رقابت‌ها با 4 گل زده، عنوان آقای گلی آسیا را از آن خود کرد. تیم‌های رژیم صهیونیستی، چین و ویتنام هم به ترتیب با چهار، دو و بدون امتیاز در جایگاه‌های دوم تا چهارم ایستادند. نوار موفقیت‌های کرهجنوبی در سومین دوره جام ملت‌های آسیا پاره شد. در این رقابت‌ها تیم نایب قهرمان دو دوره گذشته که میزبان جام سوم به حساب می‌آمد، مقام نخست را به دست آورد و کرهجنوبی با یک پیروزی و 2 شکست، پس از هندوستان و بالاتر از هنگ‌کنگ در رتبه سوم ایستاد.
جام چهارم؛ آغاز سه‌گانه قهرمانی ایران
سال 1968 تیم ملی فوتبال کشورمان در نخستین حضور آسیایی‌اش به عنوان میزبان مسابقات جام ملت‌های آسیا شناخته شد. غیر از تیم کشورمان، برمه، چین، هنگ‌کنگ و رژیم غاصب صهیونیستی دیگر تیم‌های حاضر در چهارمین جام ملت‌های قاره زرد را تشکیل می‌دادند. ایران در گام نخست با گل‌های همایون بهزادی و علی جباری، هنگ‌کنگ را 2 بر صفر شکست داد. تیم کشورمان در دیدار دوم هم 4 بر صفر چین را شکست داد. همایون بهزادی، حسین کلانی، اکبر افتخاری و غلامحسین فرزامی، گلزنان ایران در آن دیدار بودند. دیدار سوم تیم ملی ایران برابر برمه که از تیم‌های قدرتمند وقت آسیا به حساب می‌آمد برگزار شد. تیم کشورمان این بازی را هم با حساب 3 برد و کلانی، افتخاری و بهزادی مجدداً برای این تیم گلزنی کرند. ایران در دیدار چهارم و در حالی که یک بر صفر از رژیم اشغالگر قدس عقب بود، با گل‌های بهزادی و پرویز قلیچ‌خوانی ورزشگاه امجدیه را منفجر کرد و با اقتدار نخستین قهرمانی‌اش را جشن گرفت. پس از ایران، تیم برمه با کسب 2 پیروزی، یک تساوی و یک شکست و با 5 امتیاز، عنوان نایب قهرمانی را به دست آورد. همایون بهزادی با زدن یک گل در هر بازی و در مجموع با 4 گل زده، عنوان آقای گلی چهارمین دوره جام ملت‌های آسیا را به دست آورد. این رقابت‌ها از نهم تا نوزدهم مه 1968 در ورزشگاه شهید شیرودی (امجدیه) تهران برگزار شد.
جام پنجم؛ تکرار قهرمانی با درخشش کلانی
7 تا 19 مه 1972 زمان برگزاری پنجمین دوره جام ملت‌های آسیا در بانکوک تایلند و استادیوم ملی این شهر بود. این رقابت‌ها با حضور 6 تیم ایران، کرهجنوبی، عراق، تایلند، کامبوج و کویت برگزار شد. در دوره پنجم برای نخستین بار این رقابت‌ها در 2 گروه 3 تیمی برگزار شد و ایران در گروه نخست با تایلند و عراق همگروه شد. درخشش حسین کلانی و هت‌تریک این بازیکن سبب شد ایران در نخستین دیدارش را با حساب 3 بر صفر عراق را شکست بدهد. تایلند حریف دوم ایران بود که دیدار نخستش را با تساوی یک بر یک مقابل عراق پشت سر گذاشته بود. تیم ایران در این دیدار بیشتر نفرات نیمکت‌نشین را به میدان فرستاده بود و در حالی‌که تا دقیقه 80 بازی را 2 بر صفر به حریف واگذار کرده بود، با سه گل علی جباری در کمتر از 8 دقیقه، تایلند را هم 3 بر 2 شکست داد تا جباری دومین بازیکنی باشد که در این جام برای ایران هت‌تریک می‌کند.
درگروه دوم هم کرهجنوبی با 2 امتیاز و تفاضل گل بهتر نسبت به کامبوج صدرنشین شد، تا حریف تایلند در نیمه نهایی شود. تیم کشورمان در نیمه‌نهایی با حساب 2 بر یک و با گل‌های صفر ایرانپاک و پرویز قلیچ‌خانی کامبوج را شکست داد تا فینال را برابر کرهجنوبی برگزار کند که تایلند را با ضربات پنالتی از پیش رو برداشته بود. در دیدار فینال تیم ایران با گل دقیقه 48 علی جباری از کره پیش افتاد اما پارک لی چون دقیقه 65 بازی را به تساوی کشاند تا قهرمان پنجمین دوره جام ملت‌های آسیا در 90 دقیقه قانونی مشخص نشود. گل دقیقه 108 حسین کلانی باعث شد ایران ضمن تکرار قهرمانی به رکورد کرهجنوبی هم برسد. در پایان این رقابت‌ها حسین کلانی با 5 گل، به عنوان بهترین گلزن جام ملت‌های آسیا شناخته شد.
جام ششم؛ دومین میزبانی برای سومین قهرمانی
سال 1976 یک بار دیگر ایران میزبان مرحله نهایی جام ملت‌های آسیا شد. البته ابتدا لبنان به عنوان میزبان این دوره معرفی شد اما به دلیل جنگ داخلی، میزبانی از این کشور گرفته و مجدداً به ایران داده شد. این رقابت‌ها در دو شهر تهران و تبریز و در ورزشگاه‌های آزادی و باغشمال برگزار شد. غیر از تیم کشورمان، کویت، چین، مالزی، عراق و یمن هم در این دوره حضور داشتند و ایران در گروه دوم با یمن جنوبی و عراق به رقابت پرداخت.
ایران در دیدار نخست 2 بر صفر عراق را شکست داد. ناصر نورائی و حسن روشن گلزنان ایران در این دیدار بودند. در دیدار دوم هم تیم کشورمان با نتیجه 8 بر صفر یمن جنوبی را در هم کوبید. برای تیم ایران غلامحسین مظلومی 3 گل، ناصر نورائی و علیرضا عزیزی، هرکدام 2 گل و علیرضا خورشیدی یک گل به ثمر رساندند. عراق هم با یک گل یمن را شکست داد تا به عنوان تیم دوم گروه دوم، همراه تیم کشورمان راهی دور نیمه نهایی شود.
کویت و چین هم به عنوان تیم‌های اول و دوم گروه نخست راهی دور بعدی شدند. دیدار تیم‌های ایران و چین در این مرحله با حساب بدون گل مساوی تمام شد اما خورشیدی و روشن دقایق 100 و 119 برای تیم کشورمان گلزنی کردند تا ایران در فینال به مصاف کویتی برود که عراق را 3 بر 2 شکست داده بود.علی پروین دقیقه 71 تک گل ایران را در دیدار نهایی مقابل آبی‌پوشان کویت به ثمر رساند تا با کسب سومین قهرمای پیاپی، تماشاگران ایرانی شبی فراموش نشدنی را در ورزشگاه آزادی تجربه کنند. در پایان ششمین دوره رقابت‌های جام ملت‌های آسیا غلامحسین مظلومی و ناصر نورائی از ایران، درکنار فتحی کامل از کویت با به ثمر رساندن 3 گل، مشترکاً آقا گل شدند.
جام هفتم؛ قدرت‌نمایی آبی‌های کویت
15 سپتامبر 1980 هفتمین دوره رقابت‌های جام ملت‌ها در حالی به میزبانی کویت آغاز شد که کاروان‌ایران تنها 24 ساعت مانده به آغاز دور نیمه‌نهایی این رقابت‌ها، از حمله عراق به کشورمان آگاه شدند و خیلی‌ها این موضوع را دلیل اصلی ناکامی ایران در کسب چهارمین قهرمانی می‌دانند. این مسابقات با حضور 10 تیم و در دو گروه 5 تیمی برگزار شد. ایران با دو پیروزی و دو تساوی در گروه A با 6 امتیاز سرگروه شد. تیم ملی کشورمان ابتدا با سوریه به تساوی بدون گل رسید و در دیدار دوم هم با حساب 2 بر 2 و گل‌های حمید علیدوستی و بهتاش فریبا مقابل چین متوقف شد.
در دیدار سوم، اما ایران با نتیجه 7 بر صفر بنگلادش را شکست داد. فریبا در این دیدار 4 بار گلزنی کرد. عبدالرضا برزگر(2 گل) و حسن روشن، دیگر گلزنان ایران مقابل بنگلادش بودند. مدافع 3 دوره قهرمانی آسیا در گام چهارم به دیدا کره‌شمالی رفت و با گل‌های ایرج دانایی‌فر، حمید علیدوستی و بهتاش فریبا مقابل این تیم هم به برتری 3 بر 2 دست پیدا کرد تا راهی نیمه‌نهایی شود.
از گروه دوم این دوره از مسابقات هم به ترتیب تیم‌های کره جنوبی و کویت به نیمه‌هایی راه یافتند و به این ترتیب ایران حریف میزبان در نیمه‌نهایی شد. حمله دشمن بعثی به خاک کشورمان هم باعث افت روحیه اعضای تیم شده بود. ایران تا دقیقه 90 با 2 گل جاسم یعقوب و فیصل الدخیل از کویت عقب افتاد و تک گل دقیقه 90 حسین فرکی هم مانع از شکست ایران نشد. کره جنوبی هم 2 بر یک کره شمالی را شکست داد و فینالیست شد. ایران در دیدار رده‌بندی با هت‌تریک فریبا کره‌شمالی را شکست داد و پس از 3 دوره قهرمانی در هفتمین‌دوره به مقام‌سومی بسنده کرد. کویت هم در دیدار نهایی با اقتدار و با حساب 3 بر صفر برابر کرهجنوبی به برتری رسید تا نخستین کشور عربی فاتح جام ملت‌های آسیا لقب بگیرد. بهتاش فریبا هم با زدن 7 گل همراه چوی سون هو از کرهجنوبی، مشترکاً آقای‌گل این رقابت‌ها شدند.
جام هشتم؛ خوش‌شانسی یک تازه وارد
هشتمین دوره جام ملت‌های آسیا از یکم تا شانزدهم دسامبر 1984 به میزبانی سنگاپور برگزار شد. ویژگی این رقابت‌ها حضور تیم‌های عربی حاشیه خلیج فارس بود. در گروه اول تیم‌های عربستان، کویت، قطر، سوریه و کرهجنوبی حضور داشتند و در گروه دوم تیم ملی فوتبال ایران در کنار چین، امارات، سنگاپور و هندوستان قرار گرفته بود. ایران در گام نخست با حساب 3 بر صفر امارات را شکست داد. علیدوستی، شاهرخ بیانی و ناصر محمدخانی گلزنان ایران در این دیدار بودند. ملی‌پوشان ایران در دیدار دوم چین را هم با نتیجه 2 بر صفر و با گل‌های محمدخانی و ضیاء عربشاهی از پیش رو برداشتند، اما در 2 بازی‌بعدی ابتدا با تساوی بدون‌گل مقابل هندوستان و سپس با حساب یک بر یک برابر سنگاپور متوقف شدند تا به دلیل تفاضل‌گل کمتر در جایگاه‌دوم گروه و پس از چین قرار بگیرند. گلزن تیم ایران در دیدار با میزبان، شاهرخ بیانی بود که از روی نقطه‌پنالتی دروازه حریف را باز کرد.
عربستان و کویت هم به عنوان تیم‌های اول و دوم گروه A به نیمه نهایی رسیدند. در این گروه کره جنوبی در عین ناباوری با 2 تساوی و 2 شکست در قعر جدول قرار گرفت. ایران برای رسیدن به فینال در نیمه نهایی برابر عربستان سعودی قرار گرفت و در حالی‌که این دیدار می‌رفت تا با تک گل دقیقه 43 شاهرخ بیانی به نفع تیم کشورمان تمام شود، اشتباه مسلم شاهین بیانی، برادر شاهرخ کار دست تیم ما داد و گل به خودی او کار را به وقت اضافه و ضربات پنالتی کشاند. محمد پنجعلی پنالتی چهارم ایران را از دست داد تا عربستان با برتری 5 بر 4 در ضربات پنالتی به فینال برود. چین هم در وقت اضافه با حساب یک بر صفر کویت را شکست داد تا حریف عربستان تازه وارد در دیدار نهایی شود.
تیم ایران در دیدار رده‌بندی هم با گل دقیقه 80 محمدخانی از شکست گریخت اما در ضربات پنالتی، این بار نوبت رضا احدی بود تا پنالتی چهارم ایران را از دست بدهد و کویت با حساب 5 بر 3 تیم کشورمان را شکست دهد. عربستان سعودی در فینال با گل‌های شایع النفیسه و ماجد عبدالله چین را شکست داد و در نخستین حضورش، اولین قهرمانی جام ملت‌های آسیا را دشت کرد. شاهرخ بیانی، ناصر محمدخانی و ژیا ژیگوان با 3 گل، برترین گلزنان هشتمین جام ملت‌های آسیا بودند.
جام نهم؛ استعفای 14 نفره!
نهمین جام ملت‌های آسیا هم 2 تا 18 دسامبر 1988در دوحه قطر برگزار شد. این رقابت‌ها مقطع خاصی در فوتبال ملی ایران به حساب می‌آید. پرویز دهداری، سرمربی وقت تیم ملی ایران، در آن سال بدون 14 بازیکن که اکثر آنها مهره‌های اصلی تیم ایران به شمار می‌آمدند، تیم ایران را به دوحه برد. این بازیکنان که اختلافات زیادی با سرمربی تیم ملی‌داشتند. با نوشتن نامه‌ای از تیم ملی ایران استعفا داده بودند.
گفته می‌شد این اختلافات در بازی‌های آسیایی 1986 سئول و جایی که ایران در ضربات پنالتی، دیدار نیمه نهایی را به کره میزبان واگذار کرد، به اوج خود رسید. به هرحال دهداری با جوانانی مثل جواد زرینچه، مجید نامجو مطلق، احمدرضا عابدزاده، مرتضی میراحمدیان و محمد ژاله مستقیم برای رقابت با حریفان به دوحه رفت. البته بازیکنانی مانند فرشاد پیوس و سیروس قایقران هم که از امضاءکنندگان نامه استعفا به شمار می‌آمدند، امضاء خود را پس گرفتند و به تیم ملی اضافه شدند.
ایران در گروه دوم این رقابت‌ها در کنار کره جنوبی، ژاپن، امارات متحده عربی و قطر قرار گرفت و در دیدار نخست به دیدار میزبان رفت. تیم کشورمان تنها با گذشت تنها 6 دقیقه از سوت آغاز بازی با ضربه سر دیدنی کریم باوی به گل رسید. قطر بعد از این گل تقریباً ابتکار عمل را به دست گرفت اما فرشاد پیوس در دقیقه 89 پس از یک و دویی تماشایی مدافعان قطر را محو کرد و توپ را از میان پاهای دروازه‌بان حریف که به پیشوازش آمده بود به قعر دروازه میزبان فرستاد.
تیم کشورمان در گام دوم برابر ژاپن به میدان رفت اما برخلاف پیش‌بینی‌ها نتوانست در این دیدار هم برنده باشد و با تساوی بدون گل پا به بازی سوم برابر امارات متحده عربی گذاشت. تک گل دقیقه 27 پیوس، ضمن تثبیت برتری ایران، حکم صعود ایران به دور نیمه‌نهایی را هم امضاء کرد تا آخرین دیدار گروهی ایران با کرهجنوبی تنها صدرنشین گروه دوم را مشخص کند. ایران در دیدار چهارمش برابر کرهجنوبی تقریباً تیم دوم خود را به زمین فرستاد. کادر فنی ایران با توجه به صعود تیم‌های عربستان و چین از گروه مقابل و به دلیل اینکه مربیان‌ایران نمی‌خواستند با کسب مقام‌اول گروه به دیدار چین، تیم دوم گروه A بروند، برابر کره تن به شکست مصلحتی 3 بر صفر دادند.
به این ترتیب ایران در دور نیمه‌نهایی مقابل عربستان به میدان رفت و خیلی زود، دقیقه چهارم این دیدار، ماجد عبدالله درپی یک ارسال بلند روی دروازه ایران، از اشتباه مرتضی فنونی‌زاده و دیگر مدافعان ایران نهایت استفاده را کرد و بالاتر از فنونی‌زاده، دروازه عابدزاده را با یک ضربه دقیق سر باز کرد. این نخستین و تنها گلی بود که عابدزاده در جم ملت‌های 1988 دریافت کرد. تیم ایران پس از این گل، سراسر حمله شد اما از فرصت‌های متعددی که روی دروازه حریف خلق کرد بهرهای نبرد تا عربستان برای دومین بار پیاپی به فینال جام ملت‌های آسیا راه بیابد.
ایران در دیدار رده‌بندی به مصاف چینی رفت که در وقت‌های اضافه 2 بر یک مغلوب کرهجنوبی شده بود. این دیدار در 90 دقیقه بدون رد و بدل شدن گلی به پایان رسید تا ضربات پنالتی مشخص کننده تیم سوم جام نهم باشد. مجتبی محرمی، محمدحسن انصاری‌فرد و سیروس قایقران، پنالتی‌های خود را به گل تبدیل کردند و احمدرضا عابدزاده هم با مهار پنالتی‌های اول و سوم حریف (پنالتی دوم چین به تیرک عمودی برخورد کرد) نقش عمده‌ای در کسب مقام سوم ایران در جام ملت‌های 1988 بازی کرد.
سرنوشت قهرمان این جام هم در ضربات پنالتی مشخص شد و عربستان پس از کسب تساوی بدون گل برابر کره جنوبی، در ضیافت پنالتی‌ها با حساب 4 بر 3 این تیم را شکست داد و برای دومین بار پیاپی به عنوان قهرمانی قاره آسیا دست پیدا کرد. لی تائه هو از کرهجنوبی با زدن 3 گل آقای گل این مسابقات شد و کیم جو سونگ دیگر بازیکن کره‌ای هم به عنوان بهترین بازیکن این رقابت‌ها معرفی شد.
جام دهم؛ آغاز امپراتوری سامورائی‌ها
کنفدراسیون فوتبال آسیا، هیروشیما را به عنوان میزبان دهمین جام ملت‌های آسیا از 29 اکتبر تا 8 نوامبر 1992 معرفی کرد. تیم ایران که 2 سال پیش از این رقابت‌ها و در بازی‌های آسیایی 1990 پکن عنوان قهرمانی را به دست آورده بود، این بار برای کسب جام ملت‌های آسیا راهی ژاپن شده بود. این مسابقات با حضور 8 تیم برگزار شد و تیم کشورمان در گروه A کنار تیم‌های ژاپن، امارات متحده عربی و کره شمالی قرار گرفت. دیدار اول ایران برابر کره شمالی که تکرار فینال بازی‌های آسیایی پکن به حساب می‌آمد، با حساب 2 بر صفر و با گل‌های فرشاد پیوس و سیروس قایقران به سود کشورمان به پایان رسید. ایران در گام دوم برابر امارات به تساوی بدون گل بسنده کرد تا دیدار سوم تیم ملی کشورمان برابر میزبان که 2 تساوی و 2 امتیاز اندوخته بود، سرنوشت‌ساز شود. تیم ایران که در صورت کسب یک تساوی هم راهی نیمه نهایی می‌شد با گل دقیقه 88 کازویوشی میورا مغلوب ژاپن شد و از دور مسابقات حذف شد. بازیکنان تیم ایران که معتقد بودند میورا در موقعیت آفساید دروازه ایران را گشوده است، در لحظات پایانی به شدت به قضاوت جمال الشریف داور سوریه‌ای این مسابقه اعتراض کردند که نتیجه آن 4 اخراجی برای تیم ایران بود. جمشید شاه محمدی، فرشاد پیوس، مرتضی کرمانی مقدم و مجتبی محرمی بازیکنان اخراجی ایران بودند که کنفدراسیون فوتبال آسیا، محرومیت‌های بلندمدتی را برایشان در نظر گرفت.
به هرحال ژاپن و امارات به عنوان تیم‌های اول و دوم از گروه ایران صعود کردند و در نیمه نهایی برابر چین و عربستان سعودی به میدان رفتند. میزبان با برتری 2 بر صفر برابر چین برای نخستین بار فینالیست جان ملت‌های آسیا شد. عربستان هم با برتری 2 بر صفر برابر امارات رقیب ژاپن در دیدار پایانی شد. سامورائی‌ها با تک گل دقیقه 36 تاکاگی، دیدار فینال را از عربستان بردند تا به جمع فاتحان جام ملت‌های آسیا بپیوندند. چین هم در دیدار رده‌بندی و پس از کسب تساوی یک بر یک، در ضربات پنالتی با حساب 4 بر 3 امارات را شکست داد و بر سکوی سوم آسیا تکیه زد. فهد البیشی مهاجم عربستان با 3 گل بهترین گلزن و کازویوشی میورا از ژاپن بهترین بازیکن این رقابت‌ها نام گرفتند.
جام یازدهم؛ قتلگاه شرقی‌ها
جام ملت‌های آسایای 1996 خاطراتی فراموش نشدنی برای فوتبالدوستان ایرانی دارد. تیم ملی کشورمان در این رقابت‌ها که از 4 تا 21 دسامبر در امارات متحده عربی برگزار شد، نتایج خیره‌کننده‌ای گرفت. در این رقابت‌ها برای نخستین بار 12 تیم در 3 گروه 4 تیمی به رقابت پرداختند و تیم ایران با تیم‌های عربستان سعودی، عراق و تایلند همگروه شد و در گروه B قرار گرفت. ایران به رهبری محمد مایلی‌کهن نخستین دیدارش را با حساب 2 بر یک به عراق واگذار کرد. علی دایی دقیقه 90 از روی نقطه پنالتی تک گل ایران را به ثمر رساند. عراق در بازی بعدی‌اش یک بر صفر به عربستان باخت تا ایران پس از کسب برتری 3 بر یک به دیدار حیاتی‌اش با عربستان برود. ملی‌پوشان فوتبال کشورمان اما در دیدار سوم با ارائه یک بازی کاملاً برتر و با 3 گلی که مثلث طلایی آن سال‌های فوتبال ایران، دایی، خداداد و باقری به ثمر رساندند، عربستان بی انگیزه را با شکست سنگینی به دور بعد بفرستد. ایران در این گروه به عنوان تیم نخست صعود کرد، عربستان با کسب مقام دوم و عراق به عنوان یکی از دو تیم برتر سوم، راهی یک چهارم شدند.
تاریخی‌ترین دیدار ایران در جام ملت‌های آسیا در دور یک چهارم نهایی این جام در برابر کرهجنوبی برگزار شد. شاید کمتر کسی فکر می‌کرد ایران پس از اینکه در نیمه اول با حساب 2 بر یک بازی را باخته به رختکن رفت، بتواند برنده بازی شود، اما در نیمه دوم ورق کاملاً برگشت. ایران با علی دایی و خداداد عزیزی آتش بازی راه انداخت و در عرض یک نیمه 5 بار دروازه کرهجنوبی نگون بخت را فرو ریخت. تک گل تیم ایران در نیمه نخست را کریم باقری به ثمر رساند و در نیمه دوم خداداد یک بار و دایی 4 بار دروازه حریف را گشودند تا سنگین‌ترین شکست در تاریخ جام ملت‌های آسیا نصیب کره جنوبی شود. این دوره از مسابقات در واقع قتلگاه تیم‌های شرق آسیا بود. هیچ یک از تیم‌های خاور دور به دور نیمه پایانی راه نیافتند و این مرحله با حضور ایران، عربستان، کویت و امارات برگزار شد.
ایران در دیدار نیمه نهایی یک بار دیگر به مصاف عربستان رفت اما این بار در ضربات پنالتی دیدار را با نتیجه 4 بر 3 به حریف واگذار کرد. هرچند احمدرضا عابدزاده باز هم در ضیافت پنالتی‌ها، ضربات خالد التیماوی و خالد الموالید را مهار کرد اما اما ضربات علی دایی، داریوش یزدانی و محمد خاکپور راهی به دروازه محمد الدعایه نبردند تا ایران یک بار دیگر پای فینال مغلوب عربستان شود. محمدعلی پیروانی، حمید استیلی و کریم باقری پنالتی‌هایشان را برابر عربستان به ثمر رساندند.
عربستان در فینال هم با ضربات پنالتی و با حساب 4 بر 2 امارات میزبان را شکست داد و فاتح جام یازدهم شد. دیدار ایران و کویت هم پس از کسب تساوی یک بر یک در وقت قانونی که با گلزنی علی دایی برای تیم کشورمان همراه بود در ضربات پنالتی 3 بر 2 به سود ایران به پایان رسید تا ایران پس از مدت‌ها موفق به کسب مقام سوم آسیا شود. استیلی، باقری و پیروانی ضربات پنالتی‌شان را برای ایران به ثمر رساندند و احمدرضا عابدزاده هم 3 پنالتی کویتی‌ها را مهار کرد. ضمن اینکه مجتبی محرمی هم برای ایران یک ضربه پنالتی را از دست داد. علی دایی با به ثمر رساندن 8 گل آقای گل جام ملت‌های سال 1996 شد و خداداد عزیزی هم به عنوان بهترین بازیکن این مسابقات انتخاب شد.
جام دوازدهم؛ تکرار تاریخ
جام ملت‌های 2000 هم با حضور 12 تیم از دوازدهم تا بیست و نهم اکتبر این سال در لبنان برگزار شد. در جام ملت‌های لبنان هم مانند دوره پیش، تیم‌ها در 3 گروه 4 تیمی قرار گرفتند. تیم کشورمان در گروه نخست، با لبنان، تایلند و عراق همگروه شد. ایران در دیدار نخست با درخشش حمید استیلی، میزبان را با 4 گل در هم کوبید. غیر از استیلی که 2 بار دروازه حریف را گشود. کریم باقری و علی دایی، دیگر گلزنان تیم ایران بودند.
دیدار دوم ایران برابر تایلند به مسابقه‌ای نفسگیر تبدیل شد. تایلند دقیقه 12 به گل رسید و این گل زودهنگام سبب شد با زیکنان ایران رو به بازی احساسی بیاورند و سرانجام گل دقیقه 73 علی دایی ایران را از یک شکست نابهنگام نجات می‌دهد. نوار گلزنی‌های شهر به دیدار سوم هم سرایت کرد و تیم کشورمان با گل دایی یک دیدار 6 امتیازی را از عراق برد تا به عنوان سرگروه، بالاتر از این تیم راهی دور بعد شود.
ایران در مرحله یک چهارم نهایی ماننند دوره پیشین یک بار دیگر به کرهجنوبی رسید. کرهایها در مرحله گروهی، در حد یک مدعی ظاهر نشدند و با شکست از کویت و تساوی برابر چین در دیدار سوم اندونزی را با 4 گل شکست داد تا به عنوان تیم سوم از این گروه صعود کند و حریف ایران در دور بعدی شود. در حالی‌که تیم کشورمان با گل دقیقه 71 که از روی شوت استثنایی کریم باقری به تور دروازه کرهجنوبی دوخته شد از حریف دیرینه خود پیش افتاده بود، در ثانیههای پایانی دروازه خود را گشوده دید. کیم سانگ سیک دقیقه 90 فرشته نجات ببرها شد تا برنده بازی در وقت‌های اضافه مشخص شود.جایی که دقیقه 99 لی دانگ گوک، دومین گل کره جنوبی را درون دروازه پرویز برومند جا داد.
ایران با این شکست وداع دراماتیکی با جام ملت‌های آسیا در لبنان داشت. کره جنوبی هم در نیمه نهای با حساب 2 بر یک مغلوب عربستان شد. ژاپن هم با برتری 3 بر 2 مقابل چین دیگر فینالسیت این جام شد تا خاطره فینال جام ملت‌های 92 تکرار شود. نکته جالب این که نتیجه این دیدار هم یک بر صفر به سود ژاپن تمام شد تا خاطرات هیروشیما 8 سال بعد در ابوظبی تکرار شود. کره جنوبی هم با همین نیتجه چین را در رده‌بندی برد و سوم شد. لی دانگ گوک، مهاجم کره جنوبی با زدن 6 گل به عنوان آقای گلی این رقابت‌ها دست یافت و عنوان بهترین بازیکن جام دوازدهم هم به هیروشی نانامی از ژاپن رسید.
جام سیزدهم؛ غلبه سامورائی‌ها بر اژدهای‌خفته
افزایش تیم‌های حاضر دور نهایی از 12 تیم 16 تیم، ویژگی برجسته جام ملت‌های آسیا در سال 2004 به حساب می‌آید. 16 تیمی که به مرحله نهایی این رقابت‌ها راه یافتند در4 گروه 4 تیمی قرار گرفتند تا دو تیم از هر گروه به دور یک چهارم نهایی راه یابد. ایران در گروه چهارم، کنار ژاپن، تایلند و عمان قرار گرفت و در دیدار نخست با سه گلی که رضا عنایتی، جواد نکونام و علی دایی(پنالتی) به ثمر رساندند، تایلند را به راحتی شکست داد. دیدار بعدی ایران برابر عمان یکی از بازی‌های پرحاشیه تیم ملی کشورمان در تاریخ جام ملت‌های آسیاست. ماجرا از آنجا آغاز شد که احمد الحسنی در نیمه نخست موفق شد دو بار دروازه ایران را بگشاید و شاگردان برانکو، این نیمه را 2 بر صفر باخته به رختکن می‌روند.
البته در این نیمه ا تفاقی تلخ‌تر نسبت به دریافت 2 گل از تیمی مثل عمان افتاد. علی بداوی و رحمان رضاییی، دو مدافع ایران در صحنه‌ای با یکدیگر درگیر می‌شوند و ضرباتی به سر و صورت یکدیگر می‌زنند اما این موضوع از چشم رحمان دلاور، داور بحرینی دورماند تا بداوی و رضایی از زمین اخراج نشوند. در نیمه دوم ایران به بازی برمی‌گردد. دقیقه 61 علی کریمی اختلاف را به حداقل می‌رساند تا ایران امیدوارانه کار را برابر عمان دنبال کند اما دفاع چند لایه این تیم همه منافذ را به روی تیم ایران می‌بندد. در حالی‌که 4 دفیفه از وقت تلف شده این دیدار می‌گذشت و عمان در آستانه کسب یک برد شیرین قرار گرفته بود، محمد نصرتی گل دوم و تساوی‌بخش ایران را به ثمر می‌رساند و دو تیم امتیازات را تقسیم میکنند. عمانی بعدها بعدها به شدت از داوری این مسابقه انتقاد میکنند. آنها معتقد بودند داور غیر از علی بداوی و رحمان رضایی باید محمد نصرتی را هم به دلیل حرکت غیر ورزشی روی بازیکن حریف، اخراج کند.
ایران در گام سوم به مصاف ژاپن رفت و در یک جدال حساس بدون اینکه خطر کند با کسب یک تساوی بدون گل به عنوان تیم دوم گروه، به دور یک چهارم صعود کند. ایران در ایرن مرحله هم مانند دو جام ملت‌های پیشین به کره جنوبی رسید. ایران در این دیدار با درخشش فوق‌العاده علی کریمی و هت‌تریک این بازیکن با نتیجه 4 بر3 کره مدعی را شکست داد. پارک جی سئوپ مدافع کرهجنوبی هم گل چهارم ایران را به اشتباه درون دروازه تیمش جا داد.
حریف نیمه نهایی ایران، تیم چین بود. چینی‌ها که 2 سال پیش نخستین حضورشان را در جام جهانی تجربه کرده بودند، برآن بودند تا با استفاده از امتیزا میزبانی، جام ملت‌های آسیا را هم به دست آورند. دقیقه 18 شائو جیایی میزبان را پیش می‌اندازد اما محمد علوی در همان نیمه نخست و دقیقه 38 این گل را پاسخ می‌دهد. در ادامه حملات دوتیم بی‌ثمرمی‌ماند و کار پس از وقت قانونی و اضافی به ضربات پنالتی می‌کشد. علی دایی، مهدی مهدوی‌کیا و جواد نکونام، سه ضربه نخست ایران را گل میکنند. این درحالی بود که ژائو جونژه ضربه دوم چین را هدر داد. کار به ضربات چهارم و پنجم کشیده می‌شود. ایمان مبعلی و یحیی گل‌محمی ضربات سرنوشت‌ساز ایران را از دست می‌دهندد تا چینی‌ها با به ثمر رساندن این دو پنالتی، فینالیست شوند.
ایران در دیدار رده‌بندی با حساب 4 بر 2 بحرین را شکست داد تا برای چهارمین بار بر سکوی سوم این رقابت‌ها تکیه بزند. نکونام، کریمی و دایی (2 گل) گلزنان ایران را تشکیل می‌دادند. ژاپن هم در فینال باسه گل فوکونیشی، ناکاتا و تامادا در برابر تک گل لی مینگ، میزبان را شکست داد و فاتح سیزدهمین جام ملت‌های آسیا شد. علی کریمی از ایران و علا هوبیل از بحرین با 5 گل زده به عنوان گلزن‌ترین بازیکنان جام و شانسوکه ناکامورا از ژاپن به عنوان بازیکن برتر این جام معرفی شد.
جام چهاردهم؛ بغض عراق ترکید
کنفدراسیون فوتبال آسیا برای توجه بیشتر به فوتبال این قاره تصمیم گرفت چهاردهمین دوره این رقابت‌ها را یک سال زودتر برگزار کند. به این ترتیب این جام ملت‌های آسیا یک سال زودتر از رویداد مشابهش در اروپا برگزارمی‌شد. چنین موضوعی باعث توجه بیشتر به فوتبال قاره کهن می‌شد. البته از آن سال به بعد رقابت‌های جام ملت‌های آسیا هرچهار سال یک بار برگزار می‌شود و تنها جام 2007 با جام ملت‌های 2004 سه سال فاصله داشت. برای نخستین بار جام ملت‌های آسیا سال 2007 در چهار کشوربرگزارشد. مالزی، اندونزی، تایلند و ویتنام میزبانان چهارگانه این رقابت‌ها بودند. ایران در گروه سوم این رقابت‌ها جایی که ازبکستان، چین و مالزی هم حضور داشتند، با کسب 2 پیروزی و یک تساوی، با 5 امتیاز به عنوان تیم نخست صعود کرد. دیدارهای این گروه در ورزشگاه باکیت جلیل کوالالامپور مالزی برگزار می‌شد و ایران در بازی نخستش با گل‌های سیدجلال حسینی و جواد کاظمیان، با نتیجه 2 بر یک از سد ازبکستان عبور کرد. در دیدار دوم، تیم کشورمان در حالی که 2 بر صفر از چین عقب بود، دروقت‌های تلف شده نیمه نخست، با فریدون زندی اختلاف را به حداقل رساند. دقیقه 74 هم نوبت به جواد نکونام رسید تا بازی را به تساوی بکشاند.
ایران در گام سوم هم با دو گلی که نکونام و آندو تیموریان به ثمر رساندند، 2 بر صفر مالزی را شکست داد تا با 7 امتیاز در صدر جدول گروه خود قرار بگیرد و همراه ازبکستان 6 امتیازی راهی دور بعد شود. قسمت چهارم سریال دیدارهای ایران و کرهجنوبی در یک چهارم نهایی جام ملت‌های آسیا، این بار در مالزی و استادیوم باکیت جلیل کوالالامپور دیده شد! این دیدار در وقت قانونی و اضافی گلی در پی نداشت و ضربات پنالتی باید برنده این جدال سرنوشت‌ساز را مشخص می‌کرد.
قلعه‌نویی، سرمربی وقت تیم ملی ایران، در لحظات پایانی وقت اضافه دوم، وحید طالب‌لو را جانشین حسن رودباریان در ترکیب تیمش کرد. طالب‌لو هم پنالتی کیم دو هئون، را که سومین ضربه کرهایها به حساب می‌آمد مهار کرد اما مهدی مهدوی‌کیا و رسول خطیبی ضرباتشان را از دست دادند تا ایران باز هم بازنده ضیافت پنالتی‌ها لقب بگیرد. البته خود کرهایها هم در نیمه پایانی برابر عراق در ضربات پنالتی با حساب 4 بر3 شکست خوردند. عربستان سعودی هم با دو گل ملک مواث و تک گل یاسر القحطانی، ژاپن را 3 بر2 شکست داد و فینالیست شد. گل‌های ناکازاوا و آبه مانع ازشکست ژاپن نشد.
جدال دیدنی میزبانان جام جهانی 2002 در رده‌بندی جام ملت‌های آسیا هم به تساوی بدون گل رسید و پس از 90 دقیقه ضربات پنالتی، را به برتری 6 بر5 کرهجنوبی دادند. هانیو پنالتی ششم ژاپن را از دست داد تا مقام سوم به کره جنوبی برسد. عراق و عربستان سعودی برگزار کننده فینالی کاملاّ غربی برای جام پانزدهم بودند. این بازی در جاکارتای اندونزی برگزار می‌شد. دقیقه 71 فرار بازیکنان عراق روی یک ضدحمله یک کرنر برای آنها به ارمغان آورد. ارسال این توپ روی دروازه عربستان با خروج اشتباه سنگربان عربستان توام شد تا یونس محمود با یک ضربه سر دقیق، توپ را در میان بهت مدافعان عربستان و مهاجمان خودی به تور دروازه عربستان بدوزد. این تک گل مختصر و مفید قهرمان جام چهاردهم را معرفی کرد.
جام پانزدهم؛ برد و باخت با افشین!
سال 2011 جام ملت‌های آسیا در غرب این قاره و در دوحه قطربرگزار شد. ایران در گروه چهارم با عراق، کره‌شمالی و امارات متحده عربی همگروه شد. تیم فوتبال‌کشورمان در دیدار نخست برابر عراق که مدافع عنوان قهرمانی هم به حساب می‌آمد به میدان رفت و هرچند با ضربه سر یونس محمود دروازه رحمتی باز شد، اما در ادامه تیم ایران ابتکار عمل را به دست گرفت و با گل‌های غلامرضا رضایی و ایمان مبعلی بازی را با حساب 2 بر یک به سود خود خاتمه داد. ایران در دیدار دوم هم با تک‌گل کریم انصاری‌فرد کره شمالی را شکست داد و صعودش را به دور بعدی مسجل کرد.
افشین قطبی، سرمربی وقت‌ایران، هنگامی صعود شاگردانش را قطعی می‌دید، در دیدار سوم و برابر میزبان به نیمکت‌نشینان ایران فرصت بازی داد. این موضوع باعث شد امارات که برای صعود احتیاج به برد پرگل برابر ایران احتیاج داشت به این بازی امیدوار شود، اما تیم ایران با نفرات ذخیره‌اش هم به اماراتی‌ها امان نداد! آرش افشین دقیقه 70، محمد نوری دقیقه 83 دروازه میزبان را باز کردند، اما این پایان کار نبود و ولید عباس دقیقه 90 +2 دروازه تیم خود را گشود تا ایران با برتری قاطع 3 بر صفر برابر میزبان به دور یک چهارم پایانی برود. آرش افشین که این نخستین بازی ملی‌اش بود با دریافت کارت زرد دوم از زمین مسابقه اخراج شد.
ایران و کرهجنوبی برای پنجمین بار پیاپی در مرحله یک‌چهارم پایانی جام ملت‌ها به هم رسیدند تا این دیدار پرتکرارترین مسابقه تاریخ جام‌ملت‌های آسیا در این مرحله لقب بگیرد. این دیدار با برتری نسبی کرهایها توام بود، اما در پایان 90 دقیقه گلی ردو بدل نشد. در واپسین ثانیههای وقت اضافه‌اول یون بیت گارام با یک شوت دقیق از پشت محوطه‌جریمه، توپ را به قعر دروازه رحمتی فرستاد. ایران در ادامه در نیمه دوم وقت‌های‌اضافه سعی کرد با حضور آندو، پژمان نوری، جواد نکونام و کریم انصاری‌فرد دروازه کره را تهدید کند، اما بازی‌منطقی کرهایها فرصت چندانی به ملی‌پوشان ایران نداد تا تیم کشورمان باز هم در مرحله یک‌چهارم مغلوب کرهجنوبی شود.
استرالیا و ژاپن برگزار کننده دیدار نهایی این جام بودند و این دیدار هم در وقت‌های‌اضافه و با گل دقیقه 109 لی، بازیکن کره‌ای‌الاصل ژاپن، جام ملت‌های آسیا یک بار دیگر به سرزمین‌آفتاب‌تابان رفت. کرهجنوبی هم در دیدار رده‌بندی با گل‌ها کو جا چئول و جی دونگ وون(2 گل) با نتیجه 3 بر 2 ازبکستان را شکست دهد و همراه ایران با کسب 4 عنوان سومی، از این حیث هم رکورددار این جام شود. کو جا چئول با زدن 5 گل عنوان آقای گلی پانزدهمین جام را از آن خود کرد و کیوسوکه هوندا از ژاپن هم عنوان بهترین بازیکن مسابقات را ربود.
گزارش: یاسر سماوات
