سی‌اُمین سالگرد فاجعه ورزشگاه هایزل

سی سال پیش در روز ۲۹ مه سال ۱۹۸۵، ۳۹ نفر که بیشتر آنها را طرفداران تیم فوتبال یوونتوس ایتالیا تشکیل می دادند در ورزشگاه هایزل در بروکسل کشته شدند. این حادثه در جریان برگزاری مسابقه فینال جام اروپا بین تیم های یوونتوس و لیورپول رخ داد. ششصد نفر هم در جریان این حادثه زخمی شدند.

اما دلایل این فاجعه چه بود؟

اوباش گری

در ظاهر این فاجعه توسط طرفداران اوباش انگایسی رخ داد. طرفداران لیورپول بلیط هایی مربوط به مناطق X و Y داشتند در حالی که طرفداران یوونتوس بلیط هایی داشتند که آنها را در طرف دیگر ورزشگاه قرار داده بود (در مناطق M, N و O). در قسمت Z و در مجاورت طرفداران لیورپول قرار بود که تماشاگران بی طرف مستقر شوند. این در حالیست که بسیاری از طرفداران یوونتوس توانستند از بازار سیاه بلیط هایی برای این قسمت از ورزشگاه تهیه کنند.

یک سال قبل از فاجعه هایزل، لیورپول تیم آ اس رم را در فینال جام اروپا در رم شکست داده بود. بسیاری از طرفداران لیورپول در رم بعد از این بازی مورد حمله قرار گرفتند و بازی در هایزل نه تنها برای اوباش مرتبط با لیورپول بلکه برای همه اوباش سازمان یافته در سرتاسر انگلستان فرصتی فراهم کرد تا به بروکسل بروند و “انتقام” خود را از ایتالیایی ها بگیرند. حدود ساعت هفت شب و یک ساعت قبل از شروع از پیش تعیین شده بازی، طرفداران انگلیسی در قسمت X و طرفداران یوونتوس در قسمت Z شروع به پرتاب سنگ و سایر اجسام به یکدیگر کردند. پرتاب اشیاء حدود ساعت ۱۹:۴۵ شدت گرفت. در این هنگام گروهی از طرفداران انگلیسی سیم های محافظ ضعیف حاضر در ورزشگاه را پاره کردند و به طرفداران مختلف حاضر در قسمت Z حمله ور شدند. طرفداران حاضر در قسمت نتوانستند به طرف زمین بازی فرار کنند زیرا مقامات مانعی برای ورود آنها به زمین ایجاد کرده بودند و به این ترتیب آنها به عقب و به طرف پشت ورزشگاه رفتند و از دیوار ورزشگاه بالا رفتند تا از دست اوباشی که به طرف آنها می آمدند فرار کنند. هنگام فرو ریختن این دیوار بود که قربانیان این حادثه کشته شدند. طرفداران در قسمت Z یا بر اثر فرو ریختن دیوار کشته شدند و یا زیر دست و پای سایر طرفداران که قصد فرار داشتند جان باختند.

روز بعد از این حادثه گونتر اشنیدر، مقام رسمی فیفا گفت: «تنها طرفداران انگلیسی مسئول هستند. در این امر هیچ شکی نیست.» مارگارت تاچر، نخست وزیر بریتانیا نیز این حرف را به شکلی تکرار کرد: «بحثی نیست، هیچ توجیهی هم وجود ندارد. تقصیر کاملا به گردن انگلستان است.»

با این حال مارینا کوپیترز بعد از هجده ماه گزارشی از تحقیقات منتشر کرد که در آن ضمن مقصر دانستن طرفداران انگلیسی از تقصیر مشترک پلیس بلژیک و مقامات سخن گفته شده بود.

چهارده مرد انگلیسی سرانجام برای قتل غیرعمد مجرم شناخته شدند اما مشکل تنها اوباش مست انگلیسی نبودند.

ورزشگاهی که برای این رویداد آماده نبود

هایزل (ورزشگاه ملی بلژیک) در دهه ۱۹۲۰ ساخته شده بود و به خوبی از آن نگهداری نشده بود. در سال ۱۹۸۵ این ورزشگاه نیاز به تعمیر جدی داشت. دیوار آن از بلوکهای سیمانی ساخته شده بود و بسیاری از طرفدارانی که بلیط نداشتند با ایجاد سوراخهایی در این دیوار توانسته بودند وارد ورزشگاه شوند. مواد ضعیف و بتون موجود همچون موادی آماده پرتاب برای طرفداران عمل کردند. استدلال شده است که سقوط دیوار پشت قسمت Z توانست جان برخی را نجات دهد زیرا تعداد بیشتری ممکن بود از آن بالا بروند. اما صرف این نکته که این دیوار فرو ریخت نشاندهنده شرایط نامناسب ورزشگاه است. محافظی از جنس سیم که طرفداران را در قسمتهای X و Z از هم جدا می کرد هم بسیار نامناسب بوده است. این ورزشگاه سالها پیش از آن واجد استانداردهای امنیتی نوین تشخیص داده نشده بود و قرار بود فینال جام اروپا در سال ۱۹۸۵ آخرین بازی فوتبال برگزار شده در این ورزشگاه قبل از نوسازی آن باشد. در آستانه این بازی پیتر رابینسون، مدیر اجرایی تیم فوتبال لیورپول از یوفا خواسته بود تا ورزشگاه را به دلیل شرایط نامناسب ورزشگاه هایزل و حساسیت بالای بازی تغییر دهند.

بلیط فروشی بی نظم

آلبرت روسنز، رئیس فدراسیون فوتبال بلژیک در سال ۱۹۸۸ به خاطر فروش بلیط به طرفداران یوونتوس در قسمت طرفداران لیورپول به شش ماه زندان تعلیقی محکوم شد. بلیط هایی بسیار بیشتر از ظرفیت ورزشگاه نیز به فروش رفته و یا جعل شده بودند. حدود شصت هزار نفر به ورزشگاهی رفته بودند که گنجایش پنجاه هزار نفر را داشت. مقامات بلژیکی از این امر آگاه بودند اما از ترس خشونت طرفداران ترجیح داده بودند که آنها به جای خیابانهای بروکسل در ورزشگاه باشند.

ضعف پلیس

پلیس بلژیک برای مقابله با آنچه رخ داد غیر مجهز بود. تنها پنج مامور در ابتدا بین طرفداران رقیب در قسمتهای X و Z قرار گرفته بودند. این در حالی است که پیش از این بازی در زمینه احتمال بروز خشونت هشدار داده شده بود. تصمیمی بحث برانگیز مبنی بر انجام بازی برغم مشکلات اتخاذ شده بود تا به این ترتیب پلیس بلژیک اجازه یابد که به تقویت نیروهایش برای سازماندهی مقابله با خشونت در بیرون از ورزشگاه بپردازد. سالها بعد از این فاجعه یوهان ماتیو، افسر مسئول امنیت در قسمت Z به اتهام سهل انگاری جنایی مسئول شناخته شد.

پیامدهای این فاجعه چه بودند؟

محرومیت باشگاههای انگلیسی از فوتبال اروپا

مارگارت تاچر از اولین کسانی بود که درخواست کرد تا باشگاههای انگلیسی از مسابقات اروپایی محروم شوند. یوفا تصمیم به این محرومیت گرفت و باشگاههای انگلیسی تا پنج سال از مسابقات اروپایی محروم شدند. این محرومیت در مورد باشگاه لیورپول شش سال بود.

تاثیر فاجعه هایزل بر ورزشگاههای فوتبال

متاسفانه درسهایی که می بایست از فاجعه هایزل آموخته می شد فراموش شدند. پنج سال پس از فاجعه هایزل، ۹۶ طرفدار لیورپول در ورزشگاه هیلسبوروگ در شفیلد کشته شدند. تنها بعد از این فاجعه بود که باشگاههای حرفه ای در انگلستان مجبور شدند که ورزشگاههایی با جایگاه هایی تمام نشسته داشته باشند و در ورزشگاهها دوربین های نواربسته نصب کنند.

دستور محرومیت برای اوباش

مقامات فوتبال انگلستان در سال ۱۹۸۶ محرومیتی سه ماهه برای اوباش در نظر گرفتند اما این کشور سالها پس از فاجعه هایزل با مشکل اوباش در فوتبال دست و پنجه نرم می کرد. در اواسط دهه ۱۹۹۰ بود که پیشرفتی جدی در این مورد پدید آمد. شروع لیگ برتر در سال ۱۹۹۲ که همراه با سرمایه گذاری فراوان بود سبب شد که مصرف الکل در ورزشگاهها ممنوع شود و قیمت بلیطها افزایش یابد. افزایش قیمت بلیط ترکیب اجتماعی و جمعیتی مردمی که به ورزشگاهها می رفتند را تغییر داد. اوباش که از مسابقات داخلی محروم شده بودند همچنان به اوباش گری در جریان مسابقات خارجی ادامه دادند. این امر بویژه در جریان مسابقه در برابر ایرلند در سال ۱۹۹۵ و جام جهانی ۱۹۹۸ در فرانسه و در مسابقات قهرمانی اروپا در سال ۲۰۰۰ در هلند و بلژیک مشهود بود. این امر منجر به افزایش تعداد محرومیت ها شد. تعداد محرومیتها که در پایان سال ۱۹۹۹ کمتر از صد مورد بود به بیش از دوهزار مورد در چهار سال بعد رسید.

به طور کلی این امر پذیرفته شده است که معضل اوباش در فوتبال امروز برای مقامات انگلیسی کمتر از برخی دیگر از کشورهای اروپایی مثل ایتالیا و فرانسه مشکل ساز است.