گزارش ویژه | «اخلاق» مداری زوری! / درباره کمیته‌ای که تعریفش در ایران با جهان متفاوت است

به گزارش متافوتبال و به نقل از روزنامه شهروند، تشکیل کمیته اخلاق در فدراسیون فوتبال اگرچه بسیاری را امیدوار کرد اما مشکلات فوتبال اعم از مالی و اخلاقی زیر ذره‌بین یک گروه چند نفره قرار گرفته و برطرف خواهد شد اما در ادامه بسیاری را ناامید کرد. این کمیته که در ابتدا با هدف نظارت بر ساختار و بررسی پشت پرده‌های فوتبال تشکیل شده بود در ادامه به سمت بررسی پوشش بازیکنان در بیرون از زمین مسابقه و تصاویری که آنها در فضای مجازی منتشر می‌کردند تغییر مسیر داد؛ اتفاقی که انتقادهای زیادی را در پی داشت.
ورود به حریم شخصی
نخستین‌بار در ابتدای فصل ٨٩-٨٨ بود که دستورالعمل کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال تصویب و اجرا شد، این کمیته همان ابتدا چند مربی و بازیکن را منشوری خواند و آنها را به لیگ یک تبعید کرد، اصطلاح «منشوری» از همان روزها بر سر زبان‌ها افتاد. برخی از مربیان و بازیکنان هم به‌طورکلی از حضور در لیگ محروم شدند که این موضوع انتقادات فراوانی را در پی داشت، علیپور رئیس کمیته اخلاقی همان روزها در واکنش به انتقادات گفته بود: «منشور اخلاقی کسی را محروم نمی‌کند بلکه به کسی که شرایط اخلاقی منشور را نداشته مجوز حضور در آن تورنمنت را نمی‌دهد». اساسنامه کمیته اخلاق اما هیچ‌گاه به درستی تشریح نشد تا همگان متوجه شوند که این کمیته دقیقا چه هدفی دارد و به دنبال چیست؟ اساسنامه منشور اخلاقی که آن روزها در کمیته اخلاق تدوین شد، بندهای مختلفی داشت. به‌عنوان مثال در یکی از بندها آمده بود: «بازیکن باید نسبت به مدل لباس از پوشیدن لباس‌های نامناسب، بدن نما و مارکدار با تبلیغات خلاف عرف و اخلاق که در شأن ورزشکار قهرمان و الگوی برتر نیستند، مدل قیافه (موی سر و محاسن) از ارایه مدل‌های آرایشی بیگانه و اجنبی غیرمتناسب با شئونات فرهنگی جامعه که موجب ترویج و بسط گسترش فرهنگ اجنبی و بیگانه می‌شود، جداً خودداری کند.» این‌که این کمیته تا چه حد حق داشت در مباحث مربوط به زندگی خصوصی بازیکنان ورود کند از نکاتی بود که کمتر کسی به آن توجه می‌کرد.
کمیته اخلاق در فیفا
در تعریف کمیته اخلاقی فیفا آمده است: «این کمیته یکی از رکن‌های قضائی فیفاست که مسئول رسیدگی به تخلفات احتمالی در حوزه‌های اخلاقی و مالی است. اعضای این کمیته شامل حقوقدانان برجسته هستند که از کشورهای مختلفی به این کمیته آمده‌اند و سعی در بهبود اوضاع دارند». ازجمله اقدامات کمیته اخلاق فیفا در سال‌های اخیر تحقیق درباره دریافت رشوه از سوی بن همام رئیس سابق AFC، بلاتر رئیس سابق فیفا، پلاتینی رئیس سابق یوفا و ژروم والکه دبیرکل سابق فیفا بود. آنها همچنین قطر را به جرم پرداخت رشوه به کنفدراسیون فوتبال آفریقا، لیونل مسی را به جرم تخلفات مالیاتی و اخیرا هم اینفانتینو را به جرم دستور انهدام یکی از نوارهای مکالمات شورای فیفا محکوم کردند؛ هرچند که اینفانتینو درنهایت از این اتهام تبرئه شد اما در سایر موارد جریمه‌ و محرومیت‌های سنگینی را اعمال کرد.
محمدزاده: ورود به مسائل شخصی ضعف کمیته اخلاق است
علی‌اکبر محمد‌زاده رئیس سابق کمیته اخلاق دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «به نظرم اساسنامه‌ای که در کمیته ایران تصویب شده، می‌تواند با اساسنامه فیفا قابل مقایسه باشد ولی متاسفانه درحال حاضر پوشش بازیکنان و زندگی شخصی آنها بررسی شده و به نظرم این موضوع جزو نقاط ضعف کمیته اخلاق است، هرچند که مانند فیفا در مسائل مالی هم ورود کرده‌ایم. به‌عنوان مثال بحث مالی آل اشپورت و یا محکوم کردن باشگاه مس کرمان به دلیل تبانی جزو اقدامات این کمیته بوده که مورد تقدیر هم قرار گرفته است.»
سمامی: فیفا اجازه ورود به مسائل اخلاقی را داده است
عبدالله سمامی عضو کمیته اخلاقی فدراسیون فوتبال هم درباره اساسنامه این کمیته به «شهروند» این‌طور توضیح می‌دهد: «کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال به اختلافات مالی هم ورود می‌کند و این‌گونه نیست که اگر گزارشی دست ما رسید آن را بررسی نکنیم. گستره رسیدگی‌ها در کمیته اخلاق بسیار زیاد است و این کمیته قادر است در کوچکترین مسائل هم ورود کند. قسمت اعظم آیین‌نامه ما برگرفته از آیین‌نامه فیفا است و ما ضمن بررسی مسائل مادی به مسائل دیگری هم که براساس فرهنگ کشور خودمان است ورود می‌کنیم، حتی ما می‌توانیم به مربیان، بازیکنان و رسانه‌ها هم درباره بی‌اخلاقی‌های‌شان تذکر بدهیم.» او در پاسخ به این‌که توجه به زندگی شخصی بازیکنان بیش از پیش مورد توجه کمیته اخلاق قرار گرفته و حتی به نظر می‌رسد اولویت بالاتری برای این کمیته داشته باشد، می‌گوید: «به هیچ عنوان این‌گونه نیست، تمامی موضوعاتی که به ما ارجاع می‌شود یا از طریق اداره حراست فدراسیون فوتبال است و یا اماکن دیگر. گاهی هم کمیته اخلاق به برخی موضوعات ورود می‌کند و همه این مسائل بررسی می‌شود ولی متاسفانه برخی از این بررسی‌ها مثل موضوع سوشا مکانی، استقبال رسانه‌ای بیشتری دارد. بسیاری از موارد هم وجود دارد که ما ورود می‌کنیم ولی رسانه‌ها از آن استقبال نمی‌کنند.» سمامی درباره این‌که بررسی زندگی شخصی افراد در آیین‌نامه فیفا آمده است یا خیر، می‌گوید: «بله این موضوع و مسائل اخلاقی مورد توجه فیفا هم قرار گرفته، رعایت شئونات اخلاقی موضوعی نسبی است و در کشورهای دیگر هم به این موضوعات بسیار توجه می‌کنند.» عضو کمیته اخلاق در پایان درباره برخورد با رسانه‌هایی که اخبار غیرواقعی از زندگی شخصی افراد منتشر می‌کنند، تأکید می‌کند: «در برخی موارد ما خبرنگاران را دعوت کرده‎‌ایم و از آنها درباره مطلبی که منتشر شده، توضیح خواسته‌ایم، البته همیشه از اتهامات مطرح شده مبرا شده‌اند ولی دوست دارم بدانید که قوانین به ما اجازه برخورد با این موارد را داده است. تمام هدف ما این است که با ایجاد شأن درست اخلاقی باعث پیشرفت جامعه فوتبال شویم.»
انتخاب الگوی مناسب با ورزشکار باشد
تعیین سبک زندگی برای ورزشکاران کشورمان می‌تواند در قالب اقداماتی از قبیل فرهنگ‌سازی صورت بگیرد، محرومیت، جریمه یا تبعید به لیگ‌ پایین‌تر نه‌تنها رفتار ورزشکار را تغییر نمی‌دهد بلکه او را به سمت معضلات بدتر سوق می‌دهد. کمیته اخلاق در سال‌های اخیر نه‌تنها نتوانسته یک معلم خوب برای ورزشکاران باشد بلکه تلاش کرده به آنها یاد بدهد اقدامات‌شان را در خفا انجام بدهند. انتخاب و معرفی الگوهای مناسب وظیفه کمیته اخلاق نیست بلکه باید به بازیکن آموزش داده شود که بین گزینه‌های موجود در جامعه اخلاقی‌ترین آنها را (با توجه به فرهنگ ایرانی) انتخاب کنند.