سوال روز | جام ملت‌های اروپا چگونه و کِی متولد شد؟

به گزارش متافوتبال و به نقل از فرهنگستان فوتبال ایران، چندی پیش یوفا به درخواست‌های پی‌درپی اکثر اعضائش مبنی بر ایجاد و برگزاری یک لیگ جدید به نام «لیگ ملت‌های اروپا» از سال ۲۰۱۸ پاسخ مثبت داد.

پنجاه سال پیش نیز پیشنهاد مشابهی در سرتاسر قاره‌ی سبز، موجب شکل‌گیری بازی‌های ملی تیم‌های اروپایی توسط یوفا شد؛ جایی که کاپ ملی اروپا به «فوتبال قهرمانان اروپا» تغییر پیدا کرد. در واقع ایده‌ی برگزاری مسابقات یورو در سال ۱۹۲۷ توسط آنری دلونای رئیس فدراسیون فوتبال فرانسه مطرح شد و وی در روز ۵ فوریه ۱۹۲۷ در اجلاس فیفا پیشنهاد کرد با توجه به بعد مسافت، مسابقات قاره‌ای در تقویم فیفا گنجانده شود. . بر اساس ایده‌ی دلونای ، تیم ملی فوتبال یک کشور به عنوان نماد هویت و افتخار آن ملت، می‌توانست فلسفه‌ی فوتبال‌اش را در کنار سایر کشورها به عرصه‌ی رقابت بگذارد. شکل‌گیری یک لیگ با حضور تیم‌های ملی بی شک به پیشرفت هرچه بیشتر و سریعتر کیفیت فوتبال در سطح قاره‌ی اروپا منجر می‌شد. از سوی دیگر دلونای معتقد بود بازی‌های دوستانه نمی‌تواند کیفیت رقابتی لازم را جهت پیشرفت تیم‌های ملی مهیا سازد.

پیشنهاد آنری دلونای خیلی زود مورد استقبال روزنامه اکیپ فرانسه قرار گرفت. با این حال فیفا از ترس کم اعتبار شدن مسابقات جام‌جهانی فوتبال سریعاً با این طرح مخالفت کرد. و این مسئله تا تاریخ ۱۵ ژانویه ۱۹۵۴، یعنی تاریخ تاسیس و تشکیل اتحادیه فوتبال اروپا مسکوت ماند. آنری دلونای اولین رئیس یوفا شد و با استفاده از اختیارات‌اش، مقدمات برگزاری جام ملت‌های اروپا را فراهم ساخت اما متاسفانه یک سال بعد و در تاریخ ۹ نوامبر ۱۹۵۵ دار فانی را وداع گفت.

یک سال بعد از درگذشت دلونای، پسرش «پیر» با حمایت روزنامه‌نگاران، رویاى پدرش یک بار دیگر پیگیری کرد تا در تاریخ ۲۸ سپتامبر سال ۱۹۵۸؛ طرح «جام قهرمانی اروپا» به میزبانی اتحاد جماهیر شوروی برگزار شد. اروپایی‌ها تصمیم گرفتند که هر چهار سال یک بار، یک دوره مسابقات را با نام جام آنری دلونای برگزار نمایند و اولین دوره در سال ۱۹۶۰ برگزار شد.

شوروى تنها تیم ملى بود که آرم کشورش را (CCCP) روى پیراهن‌اش مثل آرم یک اسپانسر حک کرد و سرانجام در دوره‌ی اول رسمی مسابقات که در سال ۱۹۶۰ به میزبانی پاریس برگزار می‌شد در فینال با شکست یوگسلاوی به مقام قهرمانی دست یافت. این قهرمانی البته چندان از سوی رسانه‌های اروپایی همچون انگلیس و آلمان بازتاب گسترده‌ای نیافت. در این میان نباید فراموش کرد که تیم‌های بزرگ اروپا نظیر انگلیس، آلمان غربی و ایتالیا از حضور در مسابقات امتناع کرده بودند.

در دومین دوره‌ی رقابت‌ها، اسپانیا میزبان بود. از این دوره به عنوان سیاسی‌ترین جام ملت‌های اروپا یاد می‌شود. اسپانیاى فرانکو که تنها بازمانده‌ی حکومت‌هاى فاشیستى در اروپا بود، نخستین دوره «جام قهرمانى اروپا» در فرانسه را به بهانه‌ی حضور شوروى کمونیستى، تحریم کرده بود اما پس از ۴ سال مجبور شد از سرخ‌هاى CCCP به عنوان مدعى قهرمانى در خاک خود پذیرایی کند.

در آن زمان میزبان از ابتدا مشخص نبود. روند به این شکل بود که پس از مشخص شدن چهار تیم نهایى، یکى از آنها به میزبانى برگزیده می‌شد. دیکتاتور بزرگ اسپانیا، ژنرال فرانکو میزبانى را به نوعی خریداری کرد. فرانکو از آنجا که طبق قانون یوفا اجازه استفاده از فوق‌ستاره‌هاى غیر اسپانیایى مثل پوشکاش و دى‌استفانو را نداشت، با تیمى متکى به بازیکنان بومى پای به عرصه مسابقات گذاشت. فینال در حضور ۷۹۱۱۵ نفر در استادیوم سانتیاگوبرنابئو شهر مادرید، ما بین دو تیم شوروی و اسپانیا به قضاوت آرتور هالند از انگلیس برگزار شد. میزبان با گل خسوس ماریا پردا خیلی زود به گل رسید و در دقیقه ۶ دروازه لو یاشین را باز کرد. گالیمزیان خوسیانوف دو دقیقه بعد بازی را به تساوی کشاند. مارسلینو مارتینز بازیکن رئال زاراگوزا در دقیقه ۸۴ گل برتری و قهرمانی اسپانیا را به ثمر رساند تا اسپانیا عنوان قهرمانی سیاسی‌ترین یورو تاریخ را از آن خود کند.

بی تردید یوفا از روند پیشرفت مسابقات با توجه به علاقه‌ی کشورهای اروپایی برای شرکت در این مسابقات بسیار راضی و خوشنود بود. هانس بنگتر سخنگوی وقت یوفا نیز این قضیه را تایید می‌کند: «۲۹ کشور در دوره‌ی دوم این رقابت‌ها شرکت داشتند و این درحالی بود که دوره‌ی نخست تنها با حضور ۱۷ تیم برگزار شد. در دوره‌ی دوم، ۵۴ بازی انجام شد که این دوره را ۱۸۰۸۱۸۶ نفر در ورزشگاه‌ها تماشا کردند.»

اما روند کار در سال ۱۹۶۵ مورد بازنگری قرار گرفت. برخی از اعضا یوفا معتقد بودند که مردم با وجود مسابقات جام‌ ملت‌های اروپا، دیگر رغبتی به تماشای مسابقات دوستانه ندارند. به همین منظور تصمیم گرفته شد که با حفظ نام این تورنومنت به احترام آنری دلونای، شیوه‌ی حذفی که تا آن زمان متداول بود، جایش را به سیستم مقدماتی بدهد. بر اساس این تغییر تیم‌های شرکت‌کننده، باید در گروه‌های مشخص به شیوه‌ی مقدماتی به رقابت می‌پراختند. همچنین در این جلسه معین شد که دوره‌ی بعدی رقابت‌ها پس از جام‌جهانی ۱۹۶۶ انگلیس با شیوه‌ی جدید برگزار شود.

سومین دوره مسابقات یورو در سال ۱۹۶۸ به میزبانی ایتالیا در حالی برگزار شد که ۳۱ تیم از مسابقات استقبال کرده و در هشت گروه با یکدیگر به رقابت پرداختند. در این دوره تنها مالت و ایسلند از ۳۳ کشور عضو در یوفا، جواز حضور در رقابت‌ها را پیدا نکردند. در این دوره آلمان غربی برای اولین بار در جام ملت‌های اروپا حاضر می‌شد. از سوی دیگر در گروه ۸ رقابت‌ها، ۴ تیم بریتانیای کبیر یعنی انگلیس، ایرلند جنوبی، اسکاتلند و ولز قرار گرفتند که از این گروه انگلیس راهی مرحله‌ی بعدی شد. جالب است بدانید که پرتماشاگرترین دیدار تاریخ اروپا، مربوط به دیدار اسکاتلند و انگلیس در ورزشگاه همپدن‌پارک شهر گلاسکو بود. دیداری که در حضور ۱۳۰۷۱۱ نفر با تساوی یک بر یک خاتمه یافت.

پس از رقابت‌های ۱۹۶۸، برخی معتقد بودند که رقابت‌های یورو نسبت به رقابت‌های باشگاهی چندان با ارزش نیستند و مردم به رقابت‌های باشگاهی بیش از جام ملت‌های اروپا اهمیت می‌دهند. امری که اکنون بعد از گذشت بیش از ۵۰ سال، به طور کامل رد شده است. مردم به خوبی نشان دادند که تیم‌های ملی کشورشان و البته بازیکنانشان تا چه اندازه برای‌شان مهم و ارزشمند هستند.