یادداشت ویژه | ماسیمیلیانو الگری، تاکتیسین مرموز

مشاهده بخش دوم در این لینک

بخش نخست | وقتى الگرى در نخستین فصل حضورش در میلان با این تیم  قهرمان سرى آ شد و تمام نگاه ها را  به خود جلب کرد، هنوز کمتر کسى گمان می‌کرد نه فقط با یک مربی خوب، که با یک تاکتیسین خلاق طرف هستیم. از آن‌ها که جهان فوتبال هرازگاهی و با تعداد انگشت شمار به خود می‌بیند. مردی که سخت بشود از چهره-اش به عمق تفکراتش پی برد. ماسیمیلیانو الگری. 

هفته گذشته یوونتوس با یک بازی مسلط در نیوکمپ نتیجه مورد نیاز را گرفت و با اعتماد به نفس از سه گل زده اش در دیدار رفت دفاع کرد. یوونتوس به شکلی صعود کرد که جای حرف و حدیثی باقی نمانَد، تقریبا تمام دنیای فوتبال متفق بودند که تیم بهتر به دور بعد صعود کرد. برای الگری این پیروزی دستاورد مجزایی نیز به حساب می‌آید. درس گرفتن از گذشته، و جلوگیری از تکرار دژاووی باخت در مرحله حذفی و یا از دست رفتن پیروزی بازی رفت برابر بارسلونا. چیزی که در دوران مربیگری میلان چند بار تجربه کرد.

الگری یکی دیگر از مربیان صاحب سبک ایتالیایی است که در گذشته هرگز بازیکن بزرگی نبوده است. البته او مانند مائوریتزیو ساری، دیگر مربی مطح این روزهای سری آ مصداق کامل جمله معروف آریگو ساکی که «برای اینکه سوارکار خوبی بشوید لازم نیست قبلا اسب بوده باشید» نیست. چون الگری فوتبالیست بود و بخشی از فوتبالش را هم در سری آ سپری کرد. خصوصا دوران خوبی با پسکارا در نخسیتین صعودشان به سری آ در سال 1992 داشت اما از آن دسته بازیکنانی نبود که کسی چهره‌ و اسمش را بعد از بازنشستگی به خاطر بسپارد. در واقع نام او از دوران مربیگری در کالیاری روی زبان‌ها افتاد.

شروع سرمربیگری الگری در تیم‌های رده پایین‌تر و از جمله ساسولو بود که این تیم را قهرمان سری C1 ایتالیا کرد و برای نخستین بار به سری بی رساند. اما حضور در کالیاری برای او یک سکوی پرتاب به تمام معنا بود، او با کالیاری به رتبه نهم سری آ رسید که بهترین نتیجه این تیم در حدود دو دهه بود. البته بیش از نتیجه، بازی‌های زیبا و روان تیم که در مقطعی از فصل تحسین خوزه مورینیو سرمربی وقت اینتر را برانگیخت، باعث شد که همه از او به عنوان گزینه مربیگری در تیم‌های بزرگ‌تر صحبت کنند. سرانجام میلان که پس از رفتن آنچلوتی با لئوناردو اوضاع خوبی نداشت، اندکی پس از جدایی الگری از کالیاری در سال 2010 با او به توافق رسید.

الگری در فصل 92-93 سری آ با لباس پسکارا؛ او در این فصل 12 گل به ثمر رساند که برای یک بازیکن میانی آمار قابل توجهی بود

روزهای خوش مکس ادامه داشت و پله‌های شهرت به سرعت طی می‌شد. میلان با هدایت الگری در همان فصل اول قهرمان سری آ شد. شش امتیاز اختلاف با اینتر که پس از ماجرای کالچوپولی برای چندسال یکه‌تاز لیگ ایتالیا بود. اما بازهم نکته مهم این بود که  میلان با بازیکنانی مانند زلاتان، پاتو، روبینیو و کاسانو، تیاگو سیلوا، پیرلو، رونالدینیو (درنیم فصل از تیم جدا شد) کوین پرینس بواتنگ آماده، فن بومل و ستاره‌های کهنه کارش مانند سیدورف، اینزاگی، نستا آمبروزینی و گتوزو با ارائه بازی‌های تماشایی هوادارانش را به وجد می‌آورد. کسب قهرمانی همراه با فوتبالی دیدنی آن‌ها را به یک دوران طلایی دیگر پس از دوره کارلتو امیدوار کرده بود. 

الگری با بازیکنان میلان پس از فتح اسکودتو. گتوزو، پاتو، سیدورف و تیاگوسیلوا در عکس حاضرند. اینزاگی و فن بومل نیز دیده می­‌شوند.

آن سال میلان در لیگ قهرمانان هم حضور داشت اما در یک هشتم نهایی مقابل تاتنهام در مجموع دوبازی یک بر صفر شکست خورد و حذف شد. اما فصل بعد از قهرمانی ایتالیا با قدرت به لیگ قهرمانان برگشت. میلان در حالی که در ایتالیا همچنان صدرنشین بود در دور گروهی لیگ قهرمانان با بارسلونا همگروه شد و پس از بازی در نیوکمپ که به تساوی 2-2 انجامید گواردیولا درباره تیم الگری گفت: «آن‌ها از تماشایی‌ترین تیم‌های اروپا هستند. امیدوارم فینال امسال را میلان و بارسلونا برگزار کنند». همه چیز در تیم خوب پیش می‌رفت. الگری پس از چند سال افول دوباره میلان را تبدیل به تیمی کرده بود که شکست دادنش برای هیچ رقیبی آسان نبود. حتی پس از آنکه در یک چهارم نهایی، میلان دوباره به بارسلونا برخورد کرد. گواردیولا پس از تساوی بدون گل در بازی رفت در سن سیرو گفت: «می-دانم میلان به ما در نیوکمپ گل می‌زند، پس باید سخت تلاش کنیم» و همینطور هم شد. میلان گل زد و در حالی که بازی مساوی پیش می‌رفت تصمیم جنجالی داور بازی در اعلام خطای پنالتی نستا در حالی که توپ از نقطه کرنر وارد جریان بازی نشده بود به جاه طلبی اروپایی الگری در آن فصل پایان داد. همچنان الگری و تیمش مورد تحسین بودند. 

خیلی‌ها یک ماجرای داوری دیگر، یعنی گل پذیرفته نشده مونتاری در بازی سری آ برابر یوونتوس را نقطه آغاز مشکلات الگری در میلان می‌دانند. اتفاقی که باعث از دست رفتن قهرمانی مجدد در سری آ شد و یوونتوس کنته فصل را بالاتر از میلان تمام کرد. شاید به صورت نمادین از دست رفتن قهرمانی نقطه تقعر منحنی الگری در میلان باشد، اما حقیقت این است که اتفاقات پایان فصل تاثیر بیشتری داشت. در پایان این فصل بسیاری ستاره‌های میلان از این تیم جدا شدند. زلاتان و تیاگو سیلوا به پاریسن ژرمن رفتند و حدود ده نفر دیگر از بازیکنان قدیمی تیم هم قراردادشان تمدید نشد. الگری هیچ مخالفتی نشان نداد. او در پی ساختن تیمی جدید بود. مردی که توانایی پذیرش هر ریسکی را داشت با اعتماد به نفس فصل سومش را در میلان شروع کرد اما جایگزین نشدن بازیکنان کلیدی با مهره‌های با کیفیت باعث شد میلان آن تیم آماده دوفصل قبلی نباشد. میلان فصل را بسیار بد شروع کرد و حتی در مقطعی به رتبه شانزدهم سقوط کرد اما رفته رفته الگری تیم را بالا آورد و سرانجام سری آ را در جایگاه سوم تمام کرد و بازهم سهمیه چمپیونزلیگ گرفت، و همچنان او آخرین مربی است که میلان را به رقابت‌های اروپایی رسانده.

سه فصل اول الگری در میلان به ترتیب با قهرمانی، نایب قهرمان و رتبه سوم همراه بود.

اما در همین فصل که میلان رو به افول بود. در زمستان سال 2013 یک بازی در سن سیرو انجام شد که در کارنامه الگری باقی خواهد ماند. توجه به این بازی برای ادامه این یادداشت که به تاکتیک‌های قدیمی و جدید الگری و فلسفه فوتبال او خواهیم پرداخت بسیار مهم است. بازهم بازی برابر بارسلونا در لیگ قهرمانان و این‌بار در مرحله یک هشتم نهایی.

در بازی رفت میلان با یک نمایش فوق العاده تاکتیکی بارسلونا را دو بر صفر شکست داد. بازی که در طول 90 دقیقه بارسلونا به ندرت حتی به دروازه میلان نزدیک شد. بارسا 66 درصد مالکیت توپ را در اختیار داشت اما فقط دو شوت به سمت دروازه زد. این  در حالی اتفاق افتاد که 4 بازیکن خط دفاع میلان زاپاتا، فیلیپه مکسس، کوین کنستانت و آباته بودند. خبری از اسطوره‌هایی مانند نستا و مالدینی یا بازیکنان مطرحی چون تیاگو سیلوا نبود. حقیقت این بود که الگری با یک دفاع منطقه‌ای کنترل شده و برتری کامل در میانه میدان، ارتباط خط میانی بارسلونا را با لیونل مسی، پدرو و فابرگاس (حتی در مقطعی از بازی اینیستا به خط حمله منتقل شد) قطع کرد. در آن بازی الگری از یک حربه تاکتیکی استفاده کرد که توجه به آن در ادامه و برای تحلیل تاکتیک فعلی یوونتوس بسیار جالب خواهد بود. در طول آن فصل و پیش از آن میلان از نوعی از تاکتیک 4-3-3 ایتالیایی با یک رجیستا (مونتولیوو) و دو هافبک دینامیک و دو وینگر استفاده می‌کرد (شبیه تاکتیک فعلی وینچنزو مونتلا) اما در این بازی، یک تغییر آرایش دفاعی رو کرد که شاید از مهم‌ترین آیکون‌های شناخت تاکتیکی الگری باشد. مثلث خط میانی در زمان از دست دادن توپ به سرعت باز می‌شد و در صورت تداوم فشار حریف نه تنها سه بازیکن میانی بلکه دو وینگر جلو نیز با آن‌ها هم خط می‌شدند و سیستم به 4-5-1 تغییر می‌کرد. در صورت اضافه شدن بازیکنان بیشتری به موج حمله حریف (بعد از گل اول میلان) حتی یک بازیکن از خط هافبک به خط دفاع می‌رفت و آرایش 5-4-1 می‌شد. اما در هر دو حالت اصل مهم دفاعی این بود: ترکیب 5 لایه ای تیم (4-1-2-2-1) به سرعت در دفاع به سه لایه تبدیل می‌شد. تمام مدافعین، و تمام هافبک‌ها در یک آرایش ساده هم خط می‌شدند. این یک حرکت تاکتیکی قابل توجه بود. گذار از دفاع چند لایه به ساده ترین آرایش ممکن در فاز دفاعی و با عمق کم.  

ترکیب اصلی میلان و بارسلونا در بازی فوریه 2013 سیستم میلان 4-3-3 یا در واقع 4-1-2-2-1 است

بازی رفت سال 2013 میلان یک گل جلو است، بارسا فشار وارد می­‌کند، پرینس بواتنگ وینگر راست کنار آباته قرار گرفته و دفاع پنج نفره را کامل می‌­کند، الشراوی وینگر چپ اما با هافبک­ها هم خط شده است، ترکیب سه لایه ای 5-4-1

گرچه در بازی برگشت میلان در جهنم نیوکمپ نتوانست پیروزی را حفظ کند و حذف شد، اما بازی رفت به عنوان یک شاهکار تاکتیکی در کارنامه الگری باقی ماند. برای خود من تماشای شکل دفاع کردن میلان در آن بازی بسیار عجیب و جذاب بود و باعث شد آن بازی کاملا در ذهنم بماند، تا با تماشای بازی های اخیر یوونتوس برابر بارسلونا نقبی به گذشته بزنم و ردپای ویژگی‌های برجسته تاکتیک امروز یوونتوس را در اندیشه‌های الگری در میلان پیدا کنم. تفکراتی که حالا در یوونتوس، هم پخته‌تر شده و هم ابزار کارآمدتری برای اجرا دارد.

فصل چهارم الگری اما از هر لحاظ فاجعه بار بود. و در زمستان اعلام کرد این آخرین فصلش با میلان خواهد بود، کمی بعد هم اخراج شد و جایش را به شاگرد سابقش کلارنس سیدورف داد.

شاید بتوان گفت الگری خوش شانس بود که خروجش از میلان با انتخاب کنته به عنوان سرمربی تیم ملی ایتالیا در پایان فصل تلاقی کرد و مسئولان یوونتوس در میان انتقاد شدید بسیاری از هواداران مربی اخراجی میلان را به تورین بردند. جایی که کنته با سه قهرمانی پیاپی سری آ توقعات را بسیار بالا برده بود. البته زمان نشان داد که آنیلی، ماروتا و سایر مشاوران یوونتوس اشتباه نمی‌کردند. الگری رفته بود تا فصل جدیدی از موفقیت را برای یوونتوس رقم بزند. 

اما شروع کار به این سادگی هم نبود. او به جز مواجهه با خشم هواداران چالش بزرگ دیگری داشت: سنگینی میراث آنتونیو کنته.

کنته به معنای واقعی کلمه در یوونتوس یک انقلاب را رهبری کرده بود. همه اصول موجود در فوتبال روز را به چالش کشیده و در نهایت پیروز شده بود. کنته تیمی را تحویل گرفت که مشکلات زیادی داشت و دو فصل پیاپی هفتم شده بود. اما او سه دوره متوالی یوونتوس را قهرمان کرد. شاید حالا قهرمانی یوونتوس برای همه تکراری شده باشد، اما در آن زمان، بدون ستاره‌هایی شبیه مهره‌های کنونی یووه و با سیطره میلان و اینتر بر لیگ چنین کاری بسیار دشوار و مهم و حتی شبیه معجزه بود. مسئولان یوونتوس از کنته می‌خواستند که دوباره برایشان سهمیه لیگ قهرمانان بگیرد و در یک برنامه سه ساله به قهرمانی فکر کند. اما او در بدو ورود تیم را قهرمان و به راحتی دوباره و سه‌باره نیز قهرمانی را تکرار کرد.

مهم‌ترین شاخص تاکتیکی تیم کنته ترکیب سه دفاعه بود. امروزه در سال 2017 بسیاری از مربیان بازی با سه مدافع را به تناوب در میان سیستم‌های مورد نظر خود لحاظ می‌کنند اما چهار سال پیش، هنوز و همچنان فقط آنتونیو کنته بود که به بازدهی و کارایی سیستم سه دفاعه باور داشت و شاید فقط او بود که توانایی طراحی و اجرای 3-5-2 مدرن را داشت.  الگری نمی‌توانست در بدو ورود این سیستم انقلابی و برنده را در یوونتوس دور بیاندازد. 

ترکیب 3-5-2 یوونتوس در زمان کنته

البته باز چالش دیگری هم وجود داشت: آندره‌آ پیرلو!

 کسی که یکی از مهم‌ترین دلایل جدا شدن از میلان و پیوستنش به یوونتوس مکس الگری بود که به کیفیت بازی او باور نداشت و مدام از او در پست غیرتخصصی در سمت چپ خط هافبک بازی می‌گرفت و یا حتی او را نیمکت نشین می‌کرد. پیرلو در کتاب خاطراتش به صراحت می‌گوید که در آخرین جلسه‌اش با گالیانی در میلانلو که به جدایی انجامید، گالیانی به او گفته بود الگری اصراری به نگه داشتنش ندارد و می‌گوید ما بدون پیرلو هم قهرمان می‌شویم. 

موضع الگری در برابر هر دو این چالش‌ها، تطبیق و پذیرفتن شرایط بود. خود او بهتر از هرکسی می‌دانست که به عنوان یک مربی اخراجی به یوونتوس آمده‌است و ابتدا باید اطمینان و اعتماد هوادارانی که زیاد از استخدام او راضی نبودند را جلب کند. در مورد پیرلو خیلی زود اعلام کرد که مشکلی با او ندارد و به این ترتیب کمی شرایط آرام شد. پیرلو در سه فصل قبل از حضور الگری در قامت یک ستاره در یوونتوس ظاهر شده بود و هواداران چیزی جز این را از الگری نمی‌پذیرفتند. در مورد تاکتیک اما الگری سعی کرد کجدار و مریز برخورد کند. او همچنان به استفاده از سیستم 3-5-2 کنته ادامه داد، اما نه در همه بازی‌ها. در طول فصل 2014-15 یوونتوس به تناوب با ترکیب سه دفاعه، و یک سیستم 4-4-2 متمایل به 4-3-1-2 که حول خط میانی قدرتمند این تیم شکل گرفته بود به میدان می‌رفت. در سیستم سه دفاعه بونوچی، بارزاگلی و کیلینی سه مدافع اصلی بودند و اوگبونا در صورت غیبت یکی از این سه جایگزین می‌شد. در انتهای خط میانی پیرلو به عنوان رجیستا بازی می‌کرد و مارکیزیو و پوگبا و ویدال سه هافبک دینامیکی بودند که جلوی پیرلو یک مثلث تشکیل می‌دادند. در خط حمله هم معمولا توز و موراتا مهره‌های اصلی بودند. روی نیمکت نه چندان قوی یوونتوس هم بازیکنانی مانند استورارو، پادویین، فرناندو یورنته و کینگزلی کومن حضور داشتند که در صورت نیاز جایگزین این بازیکنان شوند.

الگری با همین بازیکنان که شاکله اصلی تیم کنته بودند در سری آ پس از شروعی متزلزل دوباره اوج گرفت و با اختلاف زیاد قهرمان شد، و علاوه بر آن باشگاه را به جایی رساند که کنته هرگز به آن نرسیده بود. فینال جام باشگاه‌های اروپا در همان فصل اول، درست مانند میلان او در همان فصل اول نتایجی فراتر از حد انتظار گرفت. گرچه در آن بازی فینال یوونتوس سه بریک مغلوب بارسلونا شد، اما نایب قهرمانی هم کافی بود تا الگری با نتیجه‌ای بهتر از زیر سایه کنته بیرون بیاید. کنته هرگز به مراحل بالای لیگ قهرمانان نرسیده بود.

نگاهی به ترکیب یوونتوس در آن بازی فینال، 4-4-2 الگری در فصل اول حضورش در یوونتوس را به طور مشخص نشان می‌دهد. همچنان سیستم خط میانی او همچنان یک ترکیب «ایتالیایی» است. با یک رجیستا (پیرلو) دو هافبک کنار و یک ترکواتریستا (ویدال) و دو مهاجم نوک. روند وقایع در دو فصل پیش رو نشان داد که حضور او در یوونتوس فرصتی برای هم باشگاه و هم الگری بود تا باهم به تکامل برسند.

الگری جز آن دسته از مربیانی است که ترجیح می‌دهد خودش تیمش را بسازد. چیزی که در ایتالیا ممکن است برای یک مربی دردسرساز شود زیرا معمولا مدیران باشگاه‌ها تمایل دارند خودشان در نقل و انتقالات تصمیم‌گیرنده باشند و مربی نهایتا نظر مشورتی بدهد. ویژگی دیگر او این است که زیاد روی ماندن بازیکنان در تیم، هرچقدر بزرگ باشند اصرار نمی‌کند. معتقد است بازیکنی که دوست دارد برود بهتر است از تیم جدا شود (برخلاف بسیاری مربیان که از باشگاه می‌خواهند بازیکنان را نگه دارد یا شرایط را برای رفتنشان سخت کند) چنین ریسکی در میلان او را تا مرز نابودی پیش برد. وقتی درست پس از موفقیت در فصل اول و کسب اسکودتو با میلان، الگری دست به تغییرات اساسی در تیم زد یا حداقل با آن مخالفت نکرد. در یوونتوس با درس گرفتن از گذشته، او شیب این تغییرات را کمی کندتر کرد. حالا اگر پس از حدود دوسال به ترکیب اصلی یوونتوس نگاه کنیم خواهیم دید که در واقع اینجا هم مانند میلان یک تغییر اساسی در ترکیب تیم رخ داده است، اما با شیبی ملایم‌تر. برای مثلا اگر در پایان سال اول، از بازیکنان اصلی خط میانی، ویدال و پیرلو از تیم جدا شدند، پوگبا یک فصل دیگر هم با تیم ماند و بعد به یونایتد رفت. 

ترکیب اصلی یوونتوس برابر بارسلونا در فینال لیگ قهرمانان 2015

ترکیب اصلی یوونتوس در پیروزی سه برصفر برابر بارسلونا 2017

مقابسه ترکیب تیم پس از دوسال، نشان می‌دهد که از تیم کنته تنها بوفون و کیلینی و بونوچی در ترکیب اصلی هستند. حالا دیگر بازیکنان کلیدی همه کسانی هستند که در زمان الگری به تیم آمده‌اند.

البته تنها بازیکنان نیستند که الگری به پشتوانه دوفصل قهرمانی ایتالیا و نمایش خوب در لیگ قهرمانان باب میل خود تغییر داده است، بلکه مهم‌تر از آن سیستم و روش بازی است. حالا و در اواخر سومین فصل حضورش در یوونتوس الگری امضای خودش را پای بازی تیم دارد. چیزی که دیر یا زود باید اتفاق می‌افتاد زیرا او یک مربی مولف است نه صرفا کسی که دیگران را تکرار کند. از میانه های فصل قبل یعنی دومین فصل الگری در یووه، آن‌ها دیگر کمتر و کمتر سه دفاعه بازی می‌کردند. الگری یک آرایش جدید  4-3-1-2 با دو فوروارد در پیشانی خط حمله و همچنان یک رجیستا را به تکامل رساند. چیزی که همین فصل اخیر را هم با آن شروع کرد. دیبالا و هیگواین در خط حمله و پیانیچ به عنوان رجیستا. اما به زمستان که نزدیک‌تر شدیم او یک بار دیگر شیوه‌اش را عوض کرد و حالا یووه تاکتیکی را به نمایش می‌گذارد که می‌توان از آن به عنوان 4-2-3-1 الگری یاد کرد. تاکتیکی که در طول همین فصل تکامل یافته و تا اینجای کار بی نظیر پیش رفته است. با یوونتوسی روبرو هستیم که بارسلونا را نه به سختی و با دردسر، بلکه به راحتی حذف می‌کند و هوادارانش این بار به چیزی جز قهرمانی اروپا راضی نیستند.

در قسمت دوم این نوشته، به تحلیل جزئی تر تاکتیک فعلی یوونتوس، یعنی 4-2-3-1 الگری خواهیم پرداخت. 

 مشاهده بخش دوم در این لینک