گزارش روز | نگاهی به پدیده‌ای عجیب در فوتبال ایران؛ چند شناسنامه‌ای‌ها

به گزارش متافوتبال و به نقل از روزنامه فرهیختگان، در فوتبال ایران معماهای زیادی مطرح می‌شود؛ معماهایی که برخی می‌خواهند آنها را حل کنند، اما حل‌ناشدنی به نظر می‌رسند. یکی از آنها، موضوع صغر سن است؛ اتفاقی که در دلش ابهاماتی مانند مشکلات سربازی را هم به همراه دارد. بازیکنی مثل مهرداد پولادی که در لیگ قطر بازی می‌کند، با تضمین فدراسیون فوتبال به رقابت‌های جام ملت‌های آسیا می‌رود و البته قول می‌دهد که بازگردد، اما این اتفاق نمی‌افتد تا دیگر بازیکنان سرباز و البته شایسته مثل بختیار رحمانی یا سروش رفیعی نتوانند ملی‌پوش شوند و باید خدمت سربازی‌شان را در تراکتورسازی بگذرانند. حالا دیگر نظام‌وظیفه هیچ تضمینی را باور نمی‌کند هرچند حضور حسین کعبی در برنامه 90 و سوالاتی که عادل فردوسی‌پور درباره تعداد شناسنامه‌هایش از وی پرسید باعث ناراحتی حسین کعبی شد، اما داشتن چند شناسنامه شاید در فوتبال دیگر کشورها، یک پدیده عجیب باشد، اما در فوتبال ایران یک پدیده عجیب نیست. در این گزارش قصد داریم به پدیده چند شناسنامه‌ای‌ها بپردازیم. در این گزارش فکت‌های عجیبی درباره تخلف‌های بازیکنان و باندی که این کار را می‌کردند و شاید حالا هم بکنند، وجود دارد.

  چند شناسنامه داری؟
رسانه‌های بین‌المللی برای اولین‌بار از ماجرای چند شناسنامه‌ای‌ها پرده برداشتند. بازیکنانی که با سن بالا می‌توانستند در یکی دو رده سنی بارها و بارها بازی کنند و البته برای کشورشان افتخار بیافرینند. یک بازی عجیب که حتی فیفا هم تا سال‌ها نمی‌توانست راه چاره‌ای برای آن پیدا کند. کشورهای آفریقایی که دارای بازیکنان سیاه‌پوست بودند به همراه چین، کره‌شمالی و البته چند کشور عربی در این ماجرا پیشتاز بودند. آنها بازیکنان را با چند پاسپورت و چند نام مختلف در رقابت‌های مختلف رده سنی نوجوانان و جوانان و امید شرکت می‌دادند؛ رقابت‌هایی که دارای محدودیت‌های سنی بود و البته بازیکنانی که بزرگ‌تر از محدوده سنی مسابقات بودند، مطمئنا هم باتجربه‌تر بودند و هم اینکه می‌توانستند بهتر نتیجه بگیرند. در ایران هم این ماجرا از دهه 50 شروع شد. با توجه به اینکه فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا، آرشیو درست و حسابی نداشت و مثل حالا بانک اطلاعاتی از مسابقات و بازیکنان وجود نداشت، چندین بازیکن با شناسنامه‌های مختلف در رده‌های مختلف سنی بازی می‌کردند بدون آنکه کسی از سن واقعی آنها اطلاع داشته باشد. برخی منتقدان موفقیت‌های فوتبال رده سنی پایه پیش از انقلاب را به همین ماجرا مرتبط می‌دانند. البته ما اینجا نامی از برخی بازیکنان که در رده سنی جوانان و امید بازی کردند به حرمت اینکه پیشکسوت هستند نمی‌بریم، اما زمانی که تاریخ تولد آنها را با تاریخ مسابقات تطبیق می‌دهیم، می‌بینیم که چند سالی از محدوده سنی مسابقات بزرگ‌تر هستند و بالطبع در مسابقات تیمی که بازیکنانش از همه لحاظ سرتر و بزرگ‌تر باشد، باید نتیجه بگیرد و حتی قهرمان شود. به همین دلیل در فوتبال پایه در همان زمان و حتی در سال‌های بعد هم مربیان هروقت بازیکنان را استعدادیابی می‌کردند این سوال را می‌پرسیدند که چند شناسنامه داری؟ چند پاسپورت داری؟ سوالی که حالا منجر شده که عادل فردوسی‌پور از هر بازیکنی که به 90 بیاورد بپرسد، واقعا چند سال دارد و سن واقعی‌اش چقدر است؟

  بازیکنان زیاد مقصر نیستند
در هر حال این متد باقی ماند. تا اواسط دهه 80 بازیکنان دارای چند شناسنامه در فوتبال ملی رده پایه حضور داشتند. جالب اینجا بود که آنها برای هر شناسنامه‌ای، یک پاسپورت هم داشتند. درواقع فدراسیون فوتبال براساس شناسنامه‌ها برای بازیکنان پاسپورت می‌گرفت. حتی چند بازیکن با سن بیشتر، به جای برادر کوچک‌ترش یا با شناسنامه پسرعموی کوچک‌ترش که سنش به محدوده سنی مسابقات بین‌المللی می‌خورد، شرکت می‌کرد. بازیکنانی که بعدها به جهت گسترش رسانه‌ها معروف شدند و آن‌وقت بود که به خاطر چند شناسنامه‌ای بودن‌شان معروف‌تر هم شدند. در هر حال رویه‌ای که تا اواخر دهه 80 وجود داشت و حتی مربیان هم به این کار دامن می‌زدند و از خانواده بازیکنان می‌خواستند برایشان چند شناسنامه بگیرند. این چند شناسنامه‌ای بودن هیچ‌وقت هم برایشان دردسرساز نشد. بسیاری از بازیکنان فوتبال در ایران هستند که هنوز کسی نمی‌داند سن واقعی آنها چند سال است و چند شناسنامه دارند. با کدام شناسنامه برایشان پاسپورت گرفته می‌شود و البته مراحل نظام‌وظیفه و خروج از کشورشان چطور انجام می‌شود.

  این روند چه زمانی متوقف شد؟
از اوایل دهه 90 شمسی، فیفا راهی برای کنترل این ماجرا پیدا کرد. آزمایش تراکم استخوان با اشعه ایکس و البته ‌ام‌آرآی. این کار باعث شد میزان تخلفات کمتر بشود منتها آنجا هم فیفا به جهت بالا نرفتن هزینه‌ها گرفتن ام‌آرآی را به خود فدراسیون‌ها واگذار کرد که در اینجا هم تخلفاتی انجام می‌شد و ام‌آرآی جعلی و سن پایین به نام بازیکن داده می‌شد. به همین دلیل فیفا خودش تصمیم گرفت به صورت تصادفی از هر تیم رده پایه‌ای، چهار بازیکن را به تست‌ ام‌آرآی ببرد که راه تخلف را تا حدودی بست و تخلف کمتر شد. اگر آنها از بازیکن سن بالا استفاده می‌کردند، نتیجه بازی‌هایشان سه بر صفر به نفع حریف می‌شد. تشخیص سن با اشعه ایکس و ام‌آرآی راه جالبی بود. این یک مبارزه ویژه برای چند شناسنامه‌ای‌ها بود و بازیکنان با استفاده از علم پزشکی سن و سال‌شان مشخص می‌شود. فیفا در حال حاضر در پی پیاده کردن طرحی است که از همه بازیکنان رده‌های سنی نوجوانان، جوانان و امید آزمایش اشعه ایکس بگیرد تا به صورت تصادفی هم جلوی بازیکنان متخلف و چند شناسنامه‌ای گرفته شود.